Co to są fitoestrogeny? Czy mogą być pomocne przy menopauzie?

Czy wybierając produkty roślinne, w których znajdują się związki podobne do ludzkich hormonów, można złagodzić objawy menopauzy i uchronić się przed rozwojem niektórych chorób? Bardzo możliwe. Fitoestrogeny, bo o nich mowa, mają podobną budowę do naturalnych estrogenów i w niektórych przypadkach mogą być pomocne, kiedy stężenie hormonów w znacznym stopniu spada.

Fitoestrogeny to naturalnie występujące niesteroidowe fenolowe związki roślinne, które ze względu na swoją strukturę molekularną i wielkość przypominają hormony płciowe – estrogeny, a zwłaszcza 17-β-estradiol. Dzielą się na dwie grupy: flawonoidy (do których zalicza się izoflawony, kumestany i prenyloflawonoidy) oraz nie-flawonoidy (wśród których można wymienić lignany). W roślinach pełnią one funkcje obronne, chroniąc je przed atakami drobnoustrojów, wykazując działanie grzybobójcze, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwutleniające.

– Fitoestrogeny w dietetyce to dość kontrowersyjny temat. Można znaleźć zarówno  ich zwolenników, jak i przeciwników. Doniesienia naukowe nie są jednoznaczne, bo nie ma takich, które jednoznacznie mówią o tym, że fitoestrogeny mogą być stosowane jako terapia wspomagająca objawy menopauzy, ani takich, które całkowicie są temu przeciwne – przyznaje Emilia Ptak, dietetyk kliniczny, ekspert żywienia z poradni SanDiet. – Aktywność fitoestrogenów jest jednak znacznie niższa od tej, którą wykazuje estrogen. Fitoestrogeny mogą wywierać działanie antyestrogenowe, gdy poziom krążącego estrogenu jest wysoki, ale gdy poziom estrogenu jest niski, stają się bardziej estrogenne – dodaje dietetyk.

Hormony roślinne wykorzystywane są także w produktach kosmetycznych przeznaczonych do cery dojrzałej oraz w preparatach ujędrniających.

Fitoestrogeny – w czym siedzą?

– Najbogatszym źródłem fitoestrogenów jest przede wszystkim soja i jej przetwory, ale znajdziemy je również w innych suchych nasionach roślin strączkowych, takich jak ciecierzyca, soczewica, bób i fasola. Do dobrych źródeł fitoestrogenów zalicza się także siemię lniane, lucernę, kiełki koniczyny i fasoli mung. Natomiast mniejsze ich ilości zawierają owoce, warzywa, nasiona sezamu, pełnoziarniste produkty zbożowe oraz orzechy, na przykład pistacje – wymienia Emilia Ptak. Prenyloflawonoidy w większych ilościach obecne są w szyszkach chmielu.

Zawartość izoflawonów w produktach sojowych (mg/100 g):

• sosy sojowe – 0,1–1,6
• napoje sojowe – 5–10
• sery sojowe – 6–31
• makaron sojowy – 8,5
• koncentrat białka sojowego (izolat) – 12–102
• tofu – 13,5–67
• nasiona soi – 14–153
• jogurt sojowy – 16
• tempeh – 29–53
• miso – 43–60
• mąka sojowa – 131–198

Przetwarzanie żywności – np. fermentacja – oraz obróbka termiczna (przede wszystkim gotowanie) wpływają na zmniejszenie zawartości fitoestrogenów w porównaniu z produktem nieprzetworzonym.

Trzeba również zwrócić uwagę, aby wybierana przez nas soja była bez GMO (niemodyfikowana genetycznie). Z kolei strączki należy przygotować odpowiednio lekkostrawnie, by nie były zbyt wzdymające i nie obciążały naszego przewodu pokarmowego.

Fitoestrogeny a menopauza

Menopauza to stan, w którym przez co najmniej 12 miesięcy nie pojawia się miesiączka. Zazwyczaj rozwija się u kobiet między 45. a 55. rokiem życia i ma związek z obniżonym poziomem hormonów płciowych, takich jak estrogen oraz progesteron. Może objawiać się m.in. spadkiem nastroju, depresją, bólami głowy, uderzeniami gorąca. Ponadto wiąże się ze zwiększonym ryzykiem osteoporozy oraz chorobami układu krążenia. To skutek spadku poziomu hormonów (estrogeny mają działanie ochronne).

Jak tłumaczy Emilia Ptak, kobietom z menopauzą zwykle proponuje się hormonalną terapię zastępczą, jednak wiele badań naukowych wskazuje, że fitoestrogeny również mogą okazać się pomocne w walce z objawami klimakterium. – Fitoestrogeny, łącząc się z receptorami estrogenowymi α i β na błonach komórkowych, mogą wpływać na ekspresję genów przez nie kontrolowanych – mówi dietetyk SanDiet.

Niektóre spośród dowodów naukowych wskazują, że dieta bogata w fitoestrogeny może wykazywać działanie:

• zmniejszające częstotliwość i nasilenia uderzeń gorąca
• zwiększające gęstość mineralną kości
• usprawniające metabolizm glukozy i zmniejszające poziom insuliny

Niewykluczone jednak, że skuteczność tego działania zależy od rodzaju diety, czasu jej stosowania oraz ilości zawartych w niej fitoestrogenów.

Czy fitoestrogeny są bezpieczne?

– Dostarczanie fitoestrogenów z niskoprzetworzonych produktów, które stanowią element diety, daje małe prawdopodobieństwo dostarczenia ich w zbyt dużej ilości. Natomiast istnieją produkty, które są mocno skoncentrowane i mogą zawierać ich wysokie stężenia. To np. mleko sojowe czy mąka sojowa, więc lepiej spożywać je z umiarem. Oprócz żywności fitoestrogeny znajdziemy w suplementach diety, które w wielu przypadkach mogą okazać się pomocne. Jednak zawsze należy pamiętać o tym, by suplementację dobierać indywidualnie na podstawie objawów dotyczących równowagi hormonalnej oraz wyników badań – zwraca uwagę Emilia Ptak.

Czy fitoestrogeny działają?

Według dietetyczki nie istnieją wystarczające dowody określające jednoznacznie, że fitoestrogeny mogą być pomocne przy menopauzie. Warto włączać je do diety, natomiast ostrożnie należy podchodzić do kwestii suplementacji fitoestrogenami.

– Niektóre kobiety rzeczywiście zauważają u siebie złagodzenie objawów pod wpływem hormonów roślinnych, co nie znaczy, że u każdej kobiety fitoestrogeny będą działać w ten sam sposób. Na pewno hormonalna terapia zastępcza niesie za sobą szereg różnych skutków; jak każdy lek, który potrafi wnieść coś dobrego, ale również może powodować skutki uboczne. Dlatego przemycanie produktów bogatych w fitoestrogeny do diety, zwłaszcza u kobiet po menopauzie, może być wartościowym rozwiązaniem, chociaż zawsze należy dobierać terapię indywidualnie. Najważniejsza jest ostrożność w postępowaniu i dokładność w ocenie objawów oraz interpretacji wyników – sumuje specjalistka SanDiet.

Bibliografia:

https://ncez.pl/abc-zywienia-/zasady-zdrowego-zywienia/prozdrowotne-fitoestrogeny.