Fototerapia – co to jest? Wskazania do leczenia światłem

Fototerapia, czyli leczenie światłem, opiera się na korzystnym działaniu promieniowania widzialnego i/lub promieniowania ultrafioletowego w terapii chorób dermatologicznych, sezonowych zaburzeń depresyjnych czy żółtaczki noworodkowej. Zabiegi fototerapii wykonuje się w gabinetach rehabilitacyjnych, placówkach medycznych i salonach kosmetycznych, a dzięki coraz lepszej dostępności lamp naświetleniowych fototerapię można również przeprowadzać w warunkach domowych. 

Co to jest fototerapia?

Fototerapia, nazywana też światłoterapią lub światłolecznictwem, to metoda lecznicza wykorzystująca dobroczynny wpływ światła na zdrowie. Dzięki zastosowaniu specjalnych lamp do fototerapii, które emitują światło o różnym natężeniu i barwie, możliwe jest wykonywanie bezpiecznych i bezbolesnych sesji naświetlających. Do celów profilaktycznych, diagnostycznych i terapeutycznych stosuje się promieniowanie podczerwone (IR), światło widzialne oraz promieniowanie ultrafioletowe (UV).

W rehabilitacji zabiegi wykonywane są przy użyciu lasera biostymulacyjnego, który emituje promieniowanie podczerwone i światło widzialne o działaniu przeciwbólowym, przeciwobrzękowym i przeciwzapalnym. Ponadto korzysta się z lamp kwarcowych UVA i UVB, lamp Sollux z filtrem niebieskim i czerwonym oraz lamp bioptron wytwarzających światło spolaryzowane.

Wskazania i przeciwwskazania do fototerapii

Fototerapię wykorzystuje się jako metodę terapii:

• schorzeń dermatologicznych: łuszczycy, barwnikowych naczyniowych zmian skóry, polipów nosa, bakteryjnych zakażeń skóry, trądziku młodzieńczego i różowatego, bielactwa nabytego,
• żółtaczki fizjologicznej noworodków,
• zaburzeń psychicznych: zaburzeń depresyjnych, zaburzeń snu, depresji sezonowej,
• zespołu napięcia przedmiesiączkowego.

Fototerapia w łuszczycy uznawana jest za leczenie pierwszego rzutu. Światłoterapia polega na ekspozycji ciała na światło UVA i UVB wytwarzane przez specjalne lampy LED. U pacjentów opornych na leczenie miejscowe wprowadza się fotochemioterapię (PUVA), czyli połączenie naświetlania promieniami UVA po wcześniejszym przyjęciu psoralenów, które zwiększają wrażliwość skóry na promieniowanie słoneczne.

Fototerapia z wykorzystaniem promieniowania UV jest przeciwwskazana u osób z chorobami nowotworowymi skóry, natomiast laseroterapii nie można stosować u pacjentów z rozpoznaną i wyleczoną do pięciu lat wstecz chorobą nowotworową. Przeciwwskazaniem są również stany po radioterapii oraz, w przypadku zabiegów rozgrzewających, ostry stan zapalny. Naświetlania nie wykonuje się u pacjentów z jaskrą i innymi chorobami oczu.

Fototerapia noworodka – naświetlanie w żółtaczce

Żółtaczka u noworodków to zjawisko fizjologiczne, którego przyczyną jest nagły rozpad czerwonych krwinek i hemoglobiny. Znaczący wzrost bilirubiny we krwi sprawia, że niedojrzała wątroba dziecka nie jest zdolna do efektywnego wychwytu i wydalenia z ustroju takiej ilości barwnika. Do zażółcenia skóry i błon dochodzi u wcześniaków i noworodków w drugiej/trzeciej dobie życia. Za normę poziomu bilirubiny we krwi noworodka tuż po porodzie uznaje się 2-2,5 mg/dl i do 10 mg/dl od trzeciej do piątej doby. Poziom bilirubiny u noworodka można sprawdzić bilirubinometrem oraz wykonując badanie krwi.

Fototerapia to podstawowa metoda leczenia żółtaczki u noworodków. Celem terapii światłem jest zmniejszenie stężenia bilirubiny niesprzężonej (wolnej) poprzez przekształcanie ją w inne substancje, które następnie usuwane są z ustroju z żółcią i moczem. Ile trwa naświetlanie żółtaczki u noworodka? W przypadku bardzo wysokiego stężenia bilirubiny we krwi naświetlanie wykonywane jest przez całą dobę, jednak można je przerywać na okres karmienia. Naświetlanie noworodka nie jest szkodliwe, ale wymaga kontrolowania temperatury ciała dziecka i poziomu nawodnienia. U niektórych dzieci mogą wystąpić łagodne skutki uboczne w postaci częstych stolców, zaburzeń elektrolitowych i wysypek skórnych.

Nie zaleca się stosowania fototerapii u noworodków w domu, mimo że wiele wypożyczalni oferuje lampy przeznaczone do tego celu. Fototerapia domowa dozwolona jest głównie u tych noworodków, u których poziom bilirubiny narasta powoli bądź stężenie barwnika utrzymuje się na stałym poziomie.

Fototerapia domowa

Fototerapia domowa cieszy się coraz większą popularnością. Duże zainteresowanie budzą lampy przeciwdepresyjne, które emitują promieniowanie świetlne o określonej długości fali. W okresie jesienno-zimowym mieszkańcy Europy narażeni są na długotrwałe niedobory światła, a to sprzyja częstym zmianom nastroju, spadkowi energii czy problemom z porannym wstawaniem. Badania dowodzą, że niewystarczająca ilość światła odgrywa ważną rolę w powstawaniu zaburzeń psychicznych i depresji. Skuteczną formą leczenia depresji sezonowej może być fototerapia z wykorzystaniem światła o różnych barwach. Jak działa lampa antydepresyjna i jak ją stosować? Lampa emituje promieniowanie słoneczne, dzięki czemu uzupełnia niedobory naturalnego światła. W zależności od wybranego modelu i dostępnego natężenia światła naświetlanie powinno trwać ok. 0,5-3 godzin.

W ramach fotorerapii domowej stosuje się także lampy Sollux z filtrem niebieskim lub czerwonym. Promieniowanie podczerwone prowadzi do rozszerzenia naczyń, zwiększenia odżywienia tkanek i wzrostu przemiany materii. Naświetlanie lampą z filtrem czerwonym działa rozgrzewająco i jest polecane w przypadku trudno gojących się ran i w przewlekłych stanach zapalnych tkanek miękkich. Fototerapia lampą Sollux z filtrem niebieskim może łagodzić podrażnienia skóry, jest również przydatna w zmniejszaniu bólu mięśni i nerwobólów.

Bibliografia:

1. J. Jośko-Ochojska, A. Oleszko, Wykorzystanie fototerapii w praktyce klinicznej, Problemy Higieny i Epidemiologii, 2013, 94(4): 718-721.
2. M. Sokół-Szawłowska, Fototerapia, postęp zastosowań w psychiatrii i innych dziedzinach medycyny, Psychiatria 2018, tom 15, nr 1.
3. A. Wasiluk i wsp., Współczesna diagnostyka i leczenie żółtaczek u noworodków i niemowląt, Diagnostyka laboratoryjna, 2012.