Hortiterapia w leczeniu pacjentów cierpiących na schorzenia somatyczne i psychiatryczne

Hortiterapia służy wspomaganiu leczenia pacjentów chorych psychiatrycznie, ale również cierpiących na pogorszenie samopoczucia w dochodzeniu do siebie po długiej chorobie somatycznej. Ma zastosowanie nie tylko w leczeniu dorosłych, ale również dzieci.

Hortiterapia, inaczej ogrodolecznictwo, znana jest od wielu wieków. Wciąż jednak jest niedoceniana. A to przecież Hipokrates, najznamienitszy lekarz starożytnego świata, twierdził, że przyroda jest lekiem na wszystko.

Historia hortiterapii

Hortiterapia to metoda wykorzystująca ogrody w pracy z pacjentami. Mimo iż w Polsce nie została uznana za oficjalną formę terapii, wykorzystuje się ją nie tylko przy rekonwalescencji po długiej chorobie somatycznej, ale także w leczeniu zaburzeń psychiatrycznych oraz w rehabilitacji osób niepełnosprawnych.

Hortiterapia inaczej określana jest jako ogrodolecznictwo. Już w starożytnym Egipcie faraon miał zwyczaj dla zdrowia i dobrego samopoczucia przechadzać się w przypałacowych ogrodach, a nadworni medycy polecali tę formę terapii nawet członkom jego rodziny, którzy mieli poważniejsze problemy psychiczne. Mimo znanego z praktyki dobroczynnego wpływu roślin na samopoczucie człowieka dopiero w XVIII wieku zajęto się badaniami nad tym zjawiskiem. Ojcem hortiterapii nazywa się powszechnie Benjamina Rusha, który jako pierwszy badał wzajemne wpływy roślin i człowieka.

W 1817 roku w Filadelfii otwarto pierwszą na świecie klinikę psychiatryczną z ogrodami, w której stosowano hortiterapię jako jedną z podstawowych metod leczenia zaburzeń psychicznych. Pacjenci pracowali razem w ogrodzie, budując więzi społeczne i relaksując umysł podczas fizycznej pracy. W Anglii w XIX wieku przy domach psychiatrycznych lokowano gospodarstwa rolne, aby pacjenci mieli możliwość pracy w ziemi, uznawanej przez naukowców za korzystną dla zdrowia. Pierwsze szczegółowe programy leczenia hortiterapią zostały stworzone na początku XX wieku. Szczególnie dobre efekty dawało leczenie za pomocą hortiterapii przypadków stresu pourazowego.

Korzyści z hortiterapii

Hortiterapię stosuje się przede wszystkim przy leczeniu zaburzeń psychicznych oraz w rehabilitacji osób z niepełnosprawnością. Są jednak znane przypadki wykorzystywania hortiterapii w procesie resocjalizacji przestępców oraz osób po przebytej traumie (po uwięzieniu, porwaniu, stresie pourazowym wywołanym wojną lub katastrofą biologiczną).

Pacjenci, uczestnicząc w (zwykle wspólnej) opiece nad ogrodem, wytwarzają w sobie poczucie odpowiedzialności oraz satysfakcji z dobrze wykonanej pracy (co ma bardzo pozytywny wpływ na ich socjalizację). Doświadczają również relaksu psychicznego ze względu na dość mozolną pracę. Na poprawę samopoczucia pacjentów ma wpływ powtarzalność czynności oraz konieczność regularnego ich wykonywania. Dla osób z zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi hortiterapia stanowi ujście dla negatywnych i natrętnie powracających emocji i myśli. Praca fizyczna jako taka pomaga im w oddaleniu od siebie nieprzyjemnych myśli.

Rodzaje hortiterapii

Hortiterapię dzieli się przede wszystkim na dwa rodzaje: czynną i bierną. Czynna polega na fizycznej pracy w ogrodzie, której zalety omówiono wyżej. Natomiast hortiterapia bierna to po prostu spacery po ogrodach, obcowanie z przyrodą. Pacjenci, którym zaleca się ten rodzaj terapii, zwykle nie mogą pozwolić sobie na pracę fizyczną ze względu na schorzenia somatyczne.

Hortiterapię dzieli się również na trzy rodzaje ze względu na cele, jakie chce się osiągnąć podczas leczenia. Są to:

• hortiterapia zawodowa ma na celu podniesienie kwalifikacji zawodowych, zwiększenie możliwości zdobycia zatrudnienia poprzez np. budowanie pewności siebie oraz relaks konieczny do zniwelowania skutków mobbingu, którego pracownik doświadczył w poprzednim miejscu zatrudnienia;
• hortiterapia terapeutyczna skupia się na leczeniu osób chorych psychicznie lub fizycznie, np. po wypadkach. Pacjenci osiągają dzięki tej metodzie relaks oraz spokój, a także poczucie bycia potrzebnym;
• hortiterapia społeczna szczególnie polecana jest osobom niepełnosprawnym i dzieciom z problemami z przystosowaniem się. Służy przede wszystkim nawiązywaniu więzi społecznych oraz nabywaniu umiejętności współpracy w grupie oraz poczucia odpowiedzialności i przynależenia do grupy, co jest jednym z najważniejszych czynników w drodze do socjalizacji jednostki.