Implant antykoncepcyjny nowoczesną metodą długoterminowej ochrony przed ciążą

Implanty antykoncepcyjne charakteryzuje bardzo wysoka skuteczność działania. Mimo to wiele kobiet wciąż obawia się ich stosowania między innymi z uwagi na skutki uboczne. Jak wygląda założenie implantu antykoncepcyjnego oraz po jakim czasie należy go wyjąć? W tym artykule odpowiem na te i inne pytania. Opowiem również, jak działa implant antykoncepcyjny.

Implant antykoncepcyjny – jak wygląda? 

Implant antykoncepcyjny to nic innego, jak elastyczny, niewielki pręcik przypominający zapałkę, który umieszcza się pod skórą – zazwyczaj na wewnętrznej części ramienia. Ma jedynie 4 cm długości oraz 2 mm szerokości, co sprawia, że bardzo sprawnie wstrzykuje się go w tkankę oraz równie łatwo o jego usunięcie. Implant zawiera jeden hormon – syntetyczny progesteron, który fizjologicznie dominuje w II połowie cyklu miesiączkowego.

Jak działa implant antykoncepcyjny? 

Efekt antykoncepcyjny po założeniu implantu utrzymuje się od pół roku do 5. lat (średnio 3 lata). Przez cały ten czas produkt uwalnia niewielkie dawki progestagenu (syntetyczna forma progesteronu) do otaczających tkanek, który następnie przenika do krwi i równomiernie rozprzestrzenia się po całym organizmie. Zaletą implantu jest brak estrogenów w składzie. Zwykle to one odpowiadają za występowanie działań niepożądanych. 

Substancja czynna obecna w implancie to etonogestrel (3-ketodezogestrel) w dawce całkowitej 68 mg. Przez pierwszy rok stosowania w ciągu doby uwalniane jest 67 µg hormonu. Następnie wartość ta spada do 40-50 µg. Po dwóch latach stężenie uwalnianego progestagenu wynosi już tylko 30 µg, choć nadal jest to dawka skutecznie zapobiegająca zajściu w ciążę. Ponadto, substancja ta wykazuje działanie trojakiego rodzaju: 

• hamuje owulację; 
• hamuje cykliczne dojrzewanie błony śluzowej macicy (endometrium), co uniemożliwia zagnieżdżenie się zarodka w przypadku zapłodnienia; 
• zagęszcza śluz szyjkowy, dzięki czemu tworzy barierę nieprzepuszczalną dla plemników, a więc uniemożliwia im dotarcie do komórki jajowej.

W jaki sposób zakłada się implant antykoncepcyjny? 

Założenie implantu antykoncepcyjnego polega na wszczepieniu go w tkankę podskórną na górnej, wewnętrznej części ramienia, około 8-10 cm nad zgięciem łokciowym. Jeśli jesteś praworęczna, implant powinien zostać założony na lewe ramię oraz przeciwnie – u kobiet leworęcznych wybiera się prawą górną kończynę.
Podczas zabiegu należy uwzględnić położenie naczyń krwionośnych oraz nerwów przebiegających w tkance łącznej pomiędzy bicepsem a mięśniem trójgłowym ramienia. Implant umieszcza się tak, aby nie miał styczności ze wspomnianymi strukturami. Produkt zakłada się z zachowaniem zasad aseptyki i antyseptyki przy użyciu specjalnego aplikatora – cały zabieg to tak naprawdę szybki zastrzyk. Procedura jest całkowicie bezbolesna, gdyż przebiega w znieczuleniu miejscowym. Tuż po zabiegu należy dokonać palpacyjnej kontroli położenia implantu.

Kiedy założyć implant? 

Zabieg założenia implantu antykoncepcyjnego powinien być przeprowadzony od 1. do 5. dnia cyklu miesiączkowego – najlepiej w pierwszym dniu miesiączki. Jeżeli dotychczas stosowałaś doustną formę antykoncepcji, implant powinien zostać założony jeden dzień po przyjęciu ostatniej pigułki aktywnej oraz nie później niż następnego dnia po połknięciu ostatniej pigułki placebo lub po ostatnim dniu przerwy. 

Jeśli stosowałaś system wewnątrzmaciczny, dopochwowy lub plastry, implant należy wszczepić w tym samym dniu, co usunięcie plastra czy wkładki wewnątrzmacicznej. Tak jak w przypadku innych metod hormonalnej antykoncepcji, pełne działanie ochronne uzyskuje się po około tygodniu. Aby mieć pewność, że nie dojdzie w tym czasie do zapłodnienia, koniecznie zastosuj dodatkową formę zapobiegania ciąży.

Czy każda kobieta może nosić implant antykoncepcyjny? 

Zdaniem specjalistów implant antykoncepcyjny jest metodą o wiele bardziej bezpieczną niż tabletki antykoncepcyjne. Wchłanianie bezpośrednio do tkanek i utrzymywanie stabilnego poziomu progestagenu w organizmie wpływa na zmniejszenie częstości występowania skutków ubocznych. Dzięki temu lista wskazań do zastosowania tej metody jest dość szeroka.  

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO, ang. World Health Organization) rekomenduje implanty kobietom, u których przeciwwskazane jest przyjmowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej z powodu: 

• wieku (powyżej 35. roku życia); 
• cukrzycy; 
• nadciśnienia tętniczego; 
• wysokiego ryzyka wystąpienia choroby nowotworowej; 
• wysokiego ryzyka rozwoju choroby zakrzepowo-zatorowej (w tej grupie pacjentek wymagany jest stały nadzór lekarza na czas stosowania implantu); 
• palenia papierosów. 

Implant antykoncepcyjny jest również świetnym rozwiązaniem dla kobiet, u których nie zaleca się stosowania plastrów antykoncepcyjnych – chodzi głównie o pacjentki o masie ciała przekraczającej 90 kg.

Implant antykoncepcyjny a poród i karmienie piersią 

Implant antykoncepcyjny może być stosowany u kobiet, które niedawno rodziły. U położnic karmiących piersią implant wszczepia się pod skórę 4 tygodnie po porodzie, a mamy niekarmiące mogą zdecydować się na wszywkę między 21. a 28. dniu połogu. Niewielkie stężenie etonogestrelu obserwuje się w mleku matki, ale nie stwierdzono negatywnego wpływu na jakość i ilość wydzielanego mleka oraz na rozwój czy tempo wzrostu dzieci.

Implant antykoncepcyjny – wady i zalety stosowania 

Jakie są wady implantu antykoncepcyjnego? 

Jak każda metoda antykoncepcji, implanty nie są pozbawione wad. Pierwszą z nich jest spore ryzyko rozregulowania cyklu miesiączkowego. Krwawienia mogą pojawiać się częściej lub rzadziej niż zwykle, w nieregularnych odstępach. U niektórych pacjentek całkowicie zanikają. Ponadto, u kilku procent kobiet może wystąpić: 

• obniżone libido (brak ochoty na seks); 
• wzrost wagi; 
• trądzik na skórze twarzy i ciała (szczególnie pleców i pośladków); 
• nudności i ból brzucha; 
• wahania nastroju; 
• ból głowy; 
• infekcje intymne oraz upławy, 
• tkliwość piersi, 
• wypadanie włosów, 
• plamienia śródcykliczne. 

Implant antykoncepcyjny jest hormonalną metodą zapobiegania ciąży. Nie zabezpiecza jednak przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Jeśli nie masz stałego, zdrowego partnera, powinnaś zawsze stosować dodatkową metodę antykoncepcji mechanicznej, jaką jest prezerwatywa. 

A jakie są zalety implantu antykoncepcyjnego? 

Największe zalety płynące z zastosowania implantu antykoncepcyjnego to niewątpliwie bardzo wysoka skuteczność oraz długi czas działania. Podskórny system antykoncepcyjny jest bardzo wygodny oraz dyskretny – da się go wyczuć jedynie palpacyjnie, na skórze nie ma po nim śladu. Ponadto, bezpośrednie wchłanianie do krwiobiegu sprawia, że mogą stosować go kobiety cierpiące na choroby przewodu pokarmowego oraz zaburzenia wchłaniania. 

Skuteczność różnych metod ochrony przed ciążą mierzy się między innymi przy pomocy wskaźnika Pearl’a. Wyraża się go liczbowo. Określa on stosunek ilości ciąż, do których doszło w czasie stosowania danej metody antykoncepcji do 100 kobiet współżyjących regularnie w ciągu jednego roku: 

• jeśli para nie stosuje żadnej metody zabezpieczenia, wskaźnik ten wynosi 85-90, 
• jeśli kobieta przyjmuje tabletki antykoncepcyjne, wskaźnik zawiera się w przedziale 0-2-18, 
• wskaźnik Pearl’a w przypadku implantu antykoncepcyjnego wynosi 0-0,3. 

Opisane dane pozwalają twierdzić, że implanty podskórne są w XXI wieku najskuteczniejszą metodą ochrony przed ciążą – to aż 99-99,95%! 

Wieloletnie działanie implantu umieszczonego pod skórą ma wiele zalet. Przede wszystkim, nie ma konieczności codziennego łykania tabletek o określonej porze. Nie istnieje więc ryzyko, że zapomnisz przyjąć pigułkę. Ponadto, dzięki temu, że wszywka antykoncepcyjna działa nawet przez kilka lat, stężenie hormonów w organizmie utrzymuje się na stałym poziomie i nie podlega wahaniom.

Kiedy można usunąć implant antykoncepcyjny? 

Implant antykoncepcyjny traci swoją skuteczność po upływie od 3 do 5 lat. Jeśli planujesz założenie kolejnego, aby zachować ciągłość ochrony przed ciążą, zaleca się wymianę starego implantu na nowy podczas tego samego zabiegu. Działanie implantu antykoncepcyjnego jest całkowicie odwracalne i nie wpływa negatywnie na płodność kobiety. Będziesz mogła zajść w ciążę już w następnym pełnym cyklu menstruacyjnym.

Przeciwwskazania do założenia implantu antykoncepcyjnego 

Pomimo że w przeciwieństwie do pigułek implanty stosuje się z powodzeniem u znacznie szerszego grona pacjentek, istnieją pewne przeciwwskazania, np.: 

• wysokie ryzyko lub czynna choroba zakrzepowo-zatorowa (wskazany intensywny nadzór lekarski); 
• wiek poniżej 18. lat; 
• krwawienie z dróg rodnych nieznanego pochodzenia; 
• nadwrażliwość na etonogestrel; 
• zespół hiperandrogenizacji; 
• nowotwór sutka; 
• podejrzenie raka hormonozależnego lub aktywna choroba nowotworowa; 
• ciąża i podejrzenie ciąży; 
• ostre choroby wątroby (np. złośliwy lub niezłośliwy guz wątroby); 
• przyjmowanie leków przeciwpadaczkowych: fenytoina, barbiturany, karbamazepina, prymidon, topiramat, barbiturany; 
• przyjmowanie leków przeciw HIV – nelfinawir, efawirenz, rytonawir, newirapina; 
• przyjmowanie innych leków: telaprewir, gryzeofulwina, bosentan, boceprewir; 
• przyjmowanie leków przeciwdrgawkowych – lamotrygina; 
• leczenie immunosupresyjne – cyklosporyna.

Ile kosztuje wszczepienie implantu antykoncepcyjnego? 

Zabieg założenia implantu antykoncepcyjnego pod skórę kosztuje około 1000-1200 zł. Choć kwota ta na pierwszy rzut oka może szokować, wystarczy wykonać proste obliczenia. Okazuje się, że koszt stosowania tabletek, plastrów lub krążków antykoncepcyjnych w ciągu 3 lat jest bardzo podobny, a nawet wyższy. Przeliczając – jeden miesiąc stosowania implantu kosztuje ok. 35 zł.  Biorąc pod uwagę komfort użytkowania i skuteczność tej metody, cena jest więc jak najbardziej opłacalna. 

Bibliografia: 

1. https://www.nhs.uk/conditions/contraception/contraceptive-implant/ [dostęp 05.10.2023] 
2. Konieczna A., Czapiewska M., Krysiński J., Postacie leków antykoncepcyjnych, Farmacja Polska 2020, 76, 9.  
3. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące wskazań i bezpieczeństwa stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz wewnątrzmacicznej, Ginekologia Polska 2014, 85, 234-239.