się ten artykuł?
Neuroleptyki to grupa leków stosowanych w psychiatrii, wynaleziona już w latach 50. XX wieku. Działanie uspokajające tych farmaceutyków sprawia, że stosowane są one obecnie w leczeniu schorzeń takich jak schizofrenia, depresja, psychoza, choroba afektywna dwubiegunowa. Czy te leki są bezpieczne?
Czym są neuroleptyki?
Neuroleptyki, nazywane również lekami przeciwpsychotycznymi, opisane zostały po raz pierwszy w latach 50. ubiegłego wieku. W tamtym czasie najczęściej wykorzystywanym preparatem była chlorpromazyna, czyli środek anestetyczny, mający działanie uspokajające i służący do usypiania pacjentów. Współcześnie lekarze przepisują leki nowszych generacji, które nie powodują wielu skutków ubocznych i są stosunkowo bezpieczne (oczywiście, jeśli zażywane są zgodnie ze wskazaniami).
Działanie neuroleptyków opiera się na mechanizmach neurobiologicznych, tj. na blokowaniu konkretnych receptorów dopaminowych. W ten sposób uzyskiwane są efekty uspokojenia, a nawet poprawy nastroju. Leki pozwalają także na pozbycie się lub zminimalizowanie wielu negatywnych objawów chorób psychicznych, a jednocześnie znacznie zmniejszają lęk, pobudzenie i napięcie.
Rodzaje neuroleptyków
We współczesnej medycynie wyróżnia się dwa rodzaje neuroleptyków, tj. atypowe i klasyczne. Do tej pierwszej grupy można zakwalifikować leki bezpieczniejsze dla organizmu, dające znacznie rzadziej efekty uboczne (to np. klozapina, arypiprazol). Z kolei neuroleptyki klasyczne są starsze, wynalezione znacznie wcześniej, a ich zażywanie może wiązać się z poważnymi skutkami ubocznymi (to np. chloropromazyna, droperidol, sulpiryd).
Współcześnie psychiatrzy starają się przepisywać swoim pacjentom neuroleptyki atypowe, które uznawane są za nowocześniejsze i nie wyrządzają zbyt wielu szkód pacjentowi, a jeżeli tak się dzieje, to nie są one bardzo poważne. Należy jednak zauważyć, że nawet najlepsze i doskonale dobrane leki mogą nieść ze sobą pewne ryzyko.
Wskazania do przyjmowania neuroleptyków
Neuroleptyki wskazane są w następujących przypadkach:
- schizofrenia,
- mania,
- choroba afektywna dwubiegunowa,
- depresja,
- zespół stresu pourazowego,
- zaburzenia obsesyjno-kompulsywne,
- nerwica, lęki.
Neuroleptyki mają działanie wyciszające i uspokajające, dlatego stosowane są także w przypadku bezsenności. W tym wypadku bardzo duże znaczenie ma dobór odpowiednich leków, które nie będą w żadnych stopniu uzależniać pacjenta.
Czy neuroleptyki uzależniają?
Uznaje się, że neuroleptyki w bardzo niewielu przypadkach powodują uzależnienia, ponieważ leki te nie wykazują oddziaływania narkotycznego. Ta grupa farmaceutyków wchodzi jednak w interakcje z innymi lekami i może powodować skutki uboczne. Po długotrwałym stosowaniu neuroleptyków bardzo ważne jest przeprowadzenie wielu badań, w tym przede wszystkim morfologii krwi, glukozy, poziomu elektrolitów oraz prób wątrobowych. Szczególne znaczenie mają także regularne konsultacje z psychiatrą.
Czy neuroleptyki szkodą?
Nie można z całą pewnością powiedzieć, że neuroleptyki szkodzą, jednak niezaprzeczalnie nie są to także leki całkowicie bezpieczne. W praktyce farmaceutyki przeciwpsychotyczne klasyczne powodują czasami następujące objawy niepożądane:
- problemy z poruszaniem się, spowolnienie, sztywność mięśniowa (tzw. skutki pozapiramidowe),
- zaburzenia rytmu serca,
- suchość w jamie ustnej,
- bóle głowy, brzucha,
- senność,
- nadwrażliwość skóry,
- zaburzenia hormonalne (w tym zanik miesiączki, zaburzenia owulacji, ginekomastia).
W przypadku 0,01% pacjentów (a więc niezwykle rzadko) może pojawić się zespół neuroleptyczny, który kończy się nawet śmiercią. Symptomy tego syndromu to między innymi splątanie, psychoza, mutyzm, majaczenie, a także pogorszenie lub całkowita utrata kontaktu z otoczeniem.
Nowe neuroleptyki, czyli leki atypowe znacznie minimalizują wystąpienie objawów niepożądanych, jednak oczywiście mogą również się pojawić. Należy jednak zaznaczyć, że stosowanie jakichkolwiek leków przeciwpsychotycznych powinno być skonsultowane z lekarzem.
Wszystkie takie farmaceutyki są dostępne wyłącznie na receptę, a więc to, czy możesz je zażywać, zostanie poprzedzone dokładnym wywiadem lekarskim oraz ewentualnymi badaniami dodatkowymi. W przypadku kobiet w ciąży neuroleptyki są odraczane szczególnie w pierwszym trymestrze, ponieważ mogą powodować poważne patologie u płodu.
Czy neuroleptyki mogą zastąpić psychoterapię?
Neuroleptyki należy traktować jako jeden z dwóch istotnych elementów leczenia. Uznaje się, że sama farmakoterapia, czyli zażywanie leków, nie jest wystarczająca i należy ją uzupełnić psychoterapią. Co więcej, w przypadku niektórych chorób czy też u konkretnych pacjentów wystarczają same spotkania z terapeutą, dlatego w razie wystąpienia zaburzeń psychicznych powinnaś skonsultować się zarówno z psychoterapeutą lub psychologiem, jak i z psychiatrą, aby wybrać optymalne postępowanie lecznicze.
Bibliografia:
- Łoza B., Neuroleptyki przeciwdepresyjne, Neuropsychiatria Przegląd kliniczny 2014, 6: 172-176.
- Łoza B., Polikowska M., Neuroleptyki: poprawiając ich skuteczność, redukując działania niepożądane, Seria przypadków, Część 1. Neuropsychiatria Przegląd kliniczny 2016, 8: 21-25.
- Żur-Wyrozumska K., Zaburzenia zachowania w czasie snu REM, ostry zespół neuroleptyczny, zespół serotoninergiczny i nadwrażliwość na neuroleptyki, Neurologia po Dyplomie 2022, 12.
