Przejdź do treści

Nietolerancja laktozy – przyczyny, objawy i leczenie

Kobieta nietolerująca laktozy
Jak objawia się nietolerancja laktozy? Fot. thiago / stock.adobe.com
Podoba Ci
się ten artykuł?
Udostępnij bliskim

Nietolerancja laktozy to zaburzenie wynikające ze spadku aktywności lub braku enzymu laktazy, odpowiedzialnego za rozkład laktozy – dwucukru powszechnie występującego w mleku i jego przetworach. Jeśli cierpisz na dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego po zjedzeniu nabiału, to mogą być objawy nietolerancji laktozy. U kogo najczęściej pojawia się „uczulenie na laktozę”, jakie testy należy wykonać, aby potwierdzić diagnozę i czy nietolerancja laktozy oznacza rezygnację ze wszystkich produktów mlecznych?

Nietolerancja laktozy – co to jest?

Nietolerancja laktozy to wg definicji występowanie objawów klinicznych związanych z dysproporcją między ilością spożytej z żywnością laktozy a możliwością jej strawienia i wchłonięcia w jelicie. Laktoza, czyli tzw. cukier mleczny to organiczny związek z grupy węglowodanów, zbudowany z glukozy i galaktozy. W produktach spożywczych znajdziemy ją w mleku, jogurtach, kefirach, maślankach, serach żółtych, białych i topionych oraz w lodach. Aby pełnić swoje funkcje w organizmie, laktoza musi zostać rozłożona przez enzym laktazę.

Przyczyny i rodzaje nietolerancji laktozy

Enzym laktaza jest najbardziej aktywny w okresie niemowlęcym, ponieważ to mleko matki jest jedynym pokarmem dla dziecka. Wraz z dorastaniem aktywność laktazy zmniejsza się o nawet 1/10 początkowej wartości. U niektórych osób aktywność laktazy zanika całkowicie, prowadząc do hipolaktazji dorosłych czyli pierwotnego niedoboru laktazy. Niedobór laktazy może być też wrodzony i jest to tzw. alaktazja (schorzenie  niezwykle rzadkie) lub nabyty, wywołany różnymi chorobami, np. celiakią, zespołem krótkiego jelita, mukowiscydozą, chorobą Durhinga, chorobą Leśniowskiego-Crohna lub przyjmowaniem leków takich jak antybiotyki i kwas acetylosalicylowy.

krowa mleczna

Objawy nietolerancji laktozy u dorosłych

Jeżeli organizm produkuje zbyt mało laktazy lub wcale jej nie wytwarza, cukier mleczny nie jest w wystarczającym stopniu rozkładany, zalega w przewodzie pokarmowym, a bakterie jelitowe fermentują laktozę do gazów i kwasów, które są przyczyną powstawania:

  • bólów brzucha,
  • nudności i wymiotów,
  • wzdęcia,
  • gazów,
  • biegunek,
  • przelewania w jamie brzusznej.

Powstające w procesie fermentacji krótkołańcuchowe kwasy organiczne (kwas mlekowy, octowy, propionowy, masłowy) podrażniają błonę śluzową jelita i przyspieszają perystaltykę, co w połączeniu z przewlekłymi biegunkami może skutkować niedożywieniem i odwodnieniem organizmu. Objawy skórne takie jak pokrzywka, wysypka czy atopowe zapalenie skóry nie są charakterystyczne dla nietolerancji laktozy, natomiast mogą pojawić się w przypadki alergii na mleko krowie.

Warto wiedzieć, że im większa dawka laktozy w zjedzonym produkcie, tym bardziej nasilone będą objawy, dlatego wiele osób rezygnuje z produktów mlecznych. Dyskomfort jest zbyt duży i utrudnia codzienne funkcjonowanie. Jeśli jednak wykluczamy nabiał, a nietolerancję laktozy nie potwierdziliśmy badaniami, pozbawiamy się wielu wartościowych produktów. Ponadto występujące objawy niedoboru laktazy są niespecyficzne i wcale nie muszą wskazywać na niedobór enzymu.

Mleko w różnych opakowaniach

Objawy nietolerancji laktozy u noworodków i niemowląt

U dzieci mogą występować następujące rodzaje nietolerancji:

  • wrodzony niedobór laktazy – objawy obserwuje się wkrótce po spożyciu mleka matki, nietolerancja prowadzi do zahamowania wzrostu,
  • rozwojowy niedobór laktazy –  występuje u wcześniaków urodzonych poniżej 34. tygodnia ciąży,
  • wtórny niedobór laktazy – pojawia się w wyniku przebytych chorób.

Objawy nietolerancji laktozy u dzieci są takie same jak u dorosłych. Pojawia się biegunka, wzdęcia, bóle brzucha, kolka, mdłości. Nie mniej jednak dolegliwości ze strony układu pokarmowego u wielu dzieci są zjawiskiem fizjologicznym, nie muszą więc świadczyć o nietolerancji laktozy. Wynika to z faktu, iż przewód pokarmowy dziecka cały czas się kształtuje i czasem ma problemy z trawieniem.

kobieta czyta etykietę

Nietolerancja laktozy a alergia i uczulenie na laktozę

Wiele osób określa nietolerancję laktozy jako alergię na laktozę lub uczulenie na laktozę. Są to błędne sformułowania. Alergia pokarmowa jest wywoływana przez czynniki immunologiczne i prowadzi do powstania przeciwciał, których zadaniem jest unieszkodliwianie alergenów. W przypadku nietolerancji laktozy taka sytuacja nie występuje.

O alergii możemy mówić, jeśli czynnikiem wyzwalającym objawy jest białko mleka krowiego. W nietolerancji laktozy czynnikiem powodującym wystąpienie niepożądanych objawów jest dwucukier. Ze względu na fakt, iż symptomy nietolerancji laktozy i alergii na mleko są bardzo podobne, tylko odpowiednia diagnostyka pomoże w poznaniu źródła dolegliwości.

Kobieta trzyma w ręku smoothie bowl

Nietolerancja laktozy – badania

Do postawienia diagnozy konieczny jest dokładny wywiad lekarski obejmujący występowanie objawów, stosowaną dietę i obraz kliniczny choroby. W diagnostyce nietolerancji laktozy wykonuje się następujące badania:

  1. Wodorowy test oddechowy. Jest to pomiar stężenia wodoru w powietrzu wydechowym po spożyciu laktozy. U osoby zdrowej praktycznie nie obserwuje się wodoru w powietrzu wydychanym. U osób z nietolerancją laktozy fermentacja dwucukru w jelicie grubym powoduje powstawanie gazów. O nietolerancji świadczy wynik wyższy niż 20 ppm,
  2. Test tolerancji laktozy z krwi. Pacjentowi pobiera się krew i bada stężenie glukozy po spożyciu laktozy. Niewielki wzrost stężenia glukozy może świadczyć o nietolerancji,
  3. Biopsja jelita cienkiego. W tym badaniu wykonuje się pomiar stężenia laktazy, maltazy i cukrazy. Obniżona aktywność laktazy wskazuje na nietolerancję. Stosunek laktazy do sukrazy wykorzystywany jest w określeniu rodzaju nietolerancji,
  4. Testy genetyczne. Są pomocne w odróżnianiu pierwotnego i wtórnego niedoboru laktazy, a także alergii i nietolerancji laktazy. Tolerancję bądź nietolerancję laktozy warunkuje kilkanaście polimorfizów genu LCT; dla populacji polskiej są to przede wszystkim polimorfizmy w pozycji -13910 oraz -22018.

Leczenie nietolerancji laktozy

Leczenie nietolerancji pokarmowej opiera się, w zależności od przyczyny problemu, na redukcji lub eliminacji laktozy z diety. Jeśli laktoza musi być wyeliminowana całkowicie, należy zadbać o odpowiednią podaż wapnia z innych źródeł pokarmowych. Jeśli nietolerancja laktozy jest wynikiem choroby podstawowej, która upośledza wchłanianie składników odżywczych,  wyleczenie danego schorzenia zapobiega konieczności eliminacji laktozy z diety. Tylko wrodzony niedobór laktazy jest bezwzględnym wskazaniem do diety bezlaktozowej.

Jeśli u dziecka zostanie stwierdzona nietolerancja laktozy, lekarz podejmuje decyzję o leczeniu. W przypadku niemowląt leczenie polega na doborze odpowiedniego mleka modyfikowanego bezlaktozowego. Gdy dziecko spożywa już stałe pokarmy, wyklucza się z nich produkty z laktozą. Po pewnym czasie można wprowadzić laktozę w niewielkiej ilości, by sprawdzić, jak zareaguje organizm. Tolerancja produktów z laktozą jest sprawą bardzo indywidualną.

 

Bibliografia:

  1. Z. Zdrojewicz, K. Zyskowska, and S. Wasiuk, “Laktoza zawarta w lekach a nietolerancja laktozy – fakty i mity”, Pediatr Med Rodz, vol. 14, no. 3, pp. 261–266, 2018.
  2. Urszula Rychlik and Andrzej Marszałek, “Nietolerancja laktozy – współczesny stan wiedzy”, Diagnostyka Labolatoryjna, vol. 49, no. 1, pp. 71–73, 2013, doi: 10.1111/j.1365-2036.2007.03557.
  3. Paweł Zatwarnicki, “Nietolerancja laktozy – przyczyny, objawy, diagnostyka”, Piel. Zdr. Publ. , vol. 4, no. 3, pp. 273–276, 2014.
  4. E. Mądry, B. Krasińska, J. Walkowiak, and A.-R. Agnieszka, “Hipolaktazja, zespół złego wchłaniania laktozy, nietolerancja laktozy”, Fam. Med. Prim. Care Rev., vol. 13, no. 2, pp. 334–336, 2011.

Zobacz także

i
Treści zawarte w serwisie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.

Podoba Ci się ten artykuł?

Tak
Nie

Powiązane tematy:

Zainteresują cię również:

„Poza uzależnieniem kawa może zwiększać ryzyko wystąpienia stanów lękowych”. O wpływie kofeiny i nietolerancji kawy mówi dietetyczka Magdalena Czyrynda-Koleda

Czy nabiał zapycha żyły i tętnice? / pexels

Czy nabiał zapycha żyły? „Ta teoria jest niekompletna i nieobiektywna” – wyjaśnia Michał Kot

Mleko bez laktozy

Mleko bez laktozy – uczulenie i nietolerancja na składnik

Ból brzucha, wzdęcia, uczucie pełności? To mogą być objawy nietolerancji laktozy

Jedzenie, które leczy. Sprawdź, czego nie wiesz o żywności funkcjonalnej

Ból głowy i katar – przeziębienie, przemęczenie, niska odporność? A może nietolerancja histaminy?

Laktoza – co to jest i w jakich produktach się znajduje?

Spożywanie nabiału może chronić przed cukrzycą typu 2 i nadciśnieniem tętniczym.

Spożywanie nabiału może chronić przed cukrzycą typu 2 i nadciśnieniem tętniczym. „Przy braku przeciwwskazań nie należy wykluczać go z diety” – mówi dietetyk kliniczny Klaudia Wiśniewska

Nabiał a trądzik. Czego nie jeść przy trądziku różowatym?

Nabiał a trądzik. Czego nie jeść przy trądziku różowatym?

Testy na nietolerancje pokarmowe IgG – marketing czy wiarygodna diagnostyka?

Testy na nietolerancje pokarmowe IgG – marketing czy wiarygodna diagnostyka?

Produkty, które mogą wywołać alergie pokarmowe u dorosłych

Alergia pokarmowa – przyczyny, objawy, badania i leczenie

kobieta z alergią

Alergia krzyżowa – tabela alergenów krzyżowych i praktyczne informacje

Mleko w proszku

Mleko w proszku – skład i zastosowanie. Jakie są jego wady i zalety?

Nabiał a lewotyroksyna / istock

Łykasz lewotyroksynę? Uważaj na to, kiedy (i w jakich ilościach) jesz nabiał

dieta

Osteoporoza. Jak pomóc sobie dietą?

Badanie - testy wodorowe / istock

Podejrzewasz u siebie nietolerancję pokarmową? Wykonaj testy wodorowe

Anna Lewandowska / Instagram

Nietolerancje pokarmowe. „To temat, który budzi spore zainteresowanie…” – pisze Anna Lewandowska na Instagramie. Co warto wiedzieć?

Alergia pokarmowa

Badania na nietolerancje pokarmowe – jak przebiegają, gdzie je przeprowadzić, cena

krowa mleczna

Alergia czy nietolerancja pokarmowa? Jak je odróżnić i jak postępować?

Jedzenie / unsplash.com

Czy atopowe zapalenie skóry zawsze łączy się z alergią pokarmową? Dermatolożka odpowiada

„Żaden inny narząd tak mocno, jak narząd bakteryjny, nie wpływa na funkcjonowanie każdej komórki w naszym organizmie” – mówi doktor nauk biologicznych Patrycja Szachta

Masło wcale nie jest takie złe, jak wszyscy o nim mówią. Lek. Katarzyna Świątkowska wyjaśnia, dlaczego

Nietolerancja laktozy

Nietolerancja laktozy – czym jest i jakie są jej objawy?

nabiał

Masz Hashiomoto i chcesz wyeliminować z diety nabiał? Dowiedz się, co sądzi na ten temat dietetyczka