Tyłozgryz to powszechna wada zgryzu. Jak przebiega jej leczenie?

Tyłozgryz to jedna z najpowszechniejszych wad zgryzu. Występuje zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Jest bardzo widoczna z profilu, dlatego pacjenci często chcą się go pozbyć. Jak wygląda leczenie tyłozgryzu w zależności od wieku? Czy leczy się ten problem u niemowląt? Możliwa jest operacja na NFZ? 

Co to jest tyłozgryz? 

Tyłozgryz to dotylna wada zgryzu charakteryzująca się tylnym przesunięciem dolnego łuku zębowego względem górnego. Najlepiej widoczny jest z profilu, który w tym przypadku nazywa się „ptasim”. Dół twarzy jest wyraźnie cofnięty względem góry, a górne zęby (jedynki, dwójki i siekacze) wysunięte do przodu, przez co nie stykają się z zębami dolnymi. Daje to wizualny efekt nazywany potocznie króliczymi zębami. 

Diagnostyka tyłozgryzu 

Rozpoznaniem tyłozgryzu zajmuje się lekarz ortodonta. Diagnoza stawiana jest na podstawie wywiadu z pacjentem, analizy zgryzu, rysów twarzy z profilu, a także badania cefalometrycznego, czyli rentgenowskiego zdjęcia głowy z profilu. Szczegółowe objawy tyłozgryzu różnią się u dzieci i dorosłych. 

Tyłozgryz u dorosłych  

Objawy tyłozgryzu u dorosłych, poza charakterystycznymi rysami twarzy to: 

• wady wymowy; 
• problemy trawienne (jako konsekwencja problemów z rozdrabnianiem pokarmów); 
• migreny; 
• nierównomierna erozja zębów. 

Tyłozgryz u dzieci  

Tyłozgryz u dzieci najlepiej diagnozować w okresie wymiany zębów mlecznych na stałe, a więc w wieku ok. 7-8 lat. Do objawów tyłozgryzu u dzieci należą: 

• nieprawidłowe ułożenie szczęki górnej względem dolnej; 
• cofnięta broda; 
• pogłębione bruzdy bródkowo-wargowe; 
• brak styczności zębów górnych i dolnych; 
• charakterystyczny wygląd ust i uśmiechu; 
• problemy z przeżuwaniem pokarmu. 

Tyłozgryz u niemowląt 

Jeśli tyłozgryz diagnozuje się u dzieci w wieku szkolnym, co zrobić w przypadku tyłozgryzu u niemowląt? Nic! U nowo narodzonych dzieci występuje tzw. tyłozgryz fizjologiczny. Z czasem, w wyniku prawidłowego ssania piersi lub smoczka w butelce, żuchwa sama ustawi się we właściwej pozycji. Niestety, nieprawidłowe nawyki w okresie wczesnego dzieciństwa mogą utrwalić tyłozgryz. 

Rodzaje tyłozgryzu 

W zależności od stopnia zaawansowania wady wyróżnia się następujące rodzaje tyłozgryzu: 

• tyłozgryz całkowity – pochylenie lub cofnięcie siekaczy dolnych, czasem cofnięcie lub wywinięcie wargi dolnej; 
• tyłozgryz częściowy – cofnięcie całego dolnego łuku zębowego; 
• tyłozgryz rzekomy – nadmierny rozrost kości szczęki względem kości mózgoczaszki. 

Przyczyny tyłozgryzu 

 Tyłozgryz może pojawić się na skutek: 

• wad dziedzicznych; 
• krzywicy; 
• niedoboru witaminy D; 
• patologicznej lordozy szyjnej; 
• przedwczesnej utraty mlecznych dolnych siekaczy; 
• złych nawyków w okresie wczesnego dzieciństwa. 

Nawyki, które odpowiadają za powstanie tyłozgryzu, to: 

• nieodpowiednia pozycja dziecka podczas snu – główka ułożona zbyt wysoko lub zbyt nisko; 
• oddychanie przez usta, długotrwałe trzymanie otwartych ust (np. podczas snu); 
• nieodpowiednia pozycja dziecka podczas karmienia (prawidłowa pozycja to ukośna); 
• ssanie kciuka; 
• obgryzanie paznokci i ołówków; 
• długotrwałe korzystanie ze smoczka. 

Leczenie tyłozgryzu 

Istnieje wiele ortodontycznych metod leczenia tyłozgryzu. Wybór techniki zależny jest od takich czynników jak wiek pacjenta czy ustawienie zębów. W leczeniu tyłozgryzu u dzieci z reguły wykorzystuje się aparaty ruchome (samodzielnie zdejmowane). To m.in. płytka Schwarza, aparat Bimlera czy aparat Frankla. 

Leczenie tyłozgryzu u dorosłych zwykle jest wieloetapowe. Może składać się z noszenia aparatu ruchomego, a następnie stałego. Poza klasycznymi stałymi aparatami ortodontycznymi, do leczenia tyłozgryzu stosuje się specjalny aparat – teleskop Herbsta. Pomocniczo w leczeniu tyłozgryzu stosuje wyciągi ortodontyczne. Dzieli się je na wewnętrzne (gumki łączące zęby górne z dolnymi) lub zewnętrzne (jak aparat Headgear).  

W rzadkich, najpoważniejszych przypadkach, konieczna jest operacja ortognatyczna. Może być wykonana na NFZ, ale czas oczekiwania na taki zabieg jest bardzo długi. Natomiast koszt takiego zabiegu może sięgać zawrotnych cen i wynieść nawet kilkanaście lub kilkadziesiąt tysięcy złotych. 

Bibliografia: 

1. Biedziak B., Występowanie wad zgryzu u pacjentów z oligodoncją, Dental and Medical Problems 2004,  41(3), 483-488. 
2. Sarul M., Antoszewska J., CLINICAL CASE. Absoanchor® Miniscrews in Non−Extraction Treatment of Class II Malocclusion in Adult – Case Report, Dental and Medical Problems 2009, 46(4): 513-518. 
3. https://podyplomie.pl/stomatologia/37570,nieoperacyjne-leczenie-tylozgryzu-aparatem-lingwalnym-z-wykorzystaniem-teleskopow-herbsta [dostęp 04.12.2023]. 
4. https://www.weisnerorthodontics.com/treatment/orthodontic-headgear [dostęp 04.12.2023].