Przejdź do treści

Tyłomózgowie – budowa, funkcje i choroby

Tyłomózgowie – budowa, funkcje i choroby Bret Kavanaugh/Unsplash
Podoba Ci
się ten artykuł?
Podoba Ci
się ten artykuł?

Tyłomózgowie jest częścią mózgu, w której skład wchodzą rdzeń przedłużony, most i móżdżek. Każda z tych struktur pełni funkcje kluczowe w codziennym życiu. Ośrodki w tyłomózgowiu odpowiadają m.in. za regulację oddychania, trawienia i snu. Warunkują także zachowanie koordynacji ruchowej. Przyjrzyjmy się bliżej budowie tyłomózgowia i roli tej struktury w funkcjonowaniu organizmu człowieka.

Co to jest tyłomózgowie?

Tyłomózgowie jest, obok przodomózgowia i śródmózgowia,  jednym z trzech głównych obszarów mózgu wyodrębnionych zgodnie z pochodzeniem rozwojowym. Leży w tylnym dole czaszki. Struktury tyłomózgowia pełnią liczne funkcje związane bezpośrednio ze zdolnością do przeżycia, włącznie z kontrolowaniem rytmu oddechowego i snu.

Budowa tyłomózgowia

W budowie tyłomózgowia wyróżnia się trzy zasadnicze części:

  • rdzeń przedłużony – najniżej położony odcinek mózgowia, przechodzący (bez wyraźnie zaznaczonej granicy) w rdzeń kręgowy; ma długość około trzech cm, kształtem przypomina ścięty stożek, który rozszerza się ku górze; w rdzeniu przedłużonym swój początek biorą cztery z dwunastu par nerwów czaszkowych,
  • most – znajduje się nad rdzeniem przedłużonym i poniżej śródmózgowia; tworzy uwypuklenie, które wyraźnie oddzielone jest na powierzchni brzusznej od rdzenia przedłużonego; w obszarze mostu znajdują się jądra licznych nerwów czaszkowych (od V do XII),
  • móżdżek – struktura umiejscowiona za rdzeniem przedłużonym i mostem; posiada dwie półkule, między którymi znajduje się część środkowa nazywana robakiem; na powierzchni móżdżku zaobserwować można liczne, przebiegające poprzecznie szczeliny; do połączenia tej struktury z innymi częściami mózgowia służą trzy pary konarów móżdżku – konary dolne (łączą móżdżek z rdzeniem przedłużonym), konary środkowe (łączące go z mostem) oraz konary górne (dające połączenie móżdżku ze śródmózgowiem).

Funkcje tyłomózgowia

Podstawowe części tyłomózgowia – rdzeń przedłużony, most i móżdżek – pełnią w organizmie człowieka odrębne funkcje.

Rdzeń przedłużony

Rdzeń przedłużony umożliwia przesyłanie impulsów nerwowych między półkulami mózgu i rdzeniem kręgowym. Stanowi obszar odpowiedzialny za kontrolę funkcji życiowych – w tym regulację tętna, ciśnienia krwi, oddychania oraz procesów związanych z trawieniem pokarmów. Znajdują się w nim ośrodki nerwowe odpowiedzialne za czynności odruchowe, takie jak kaszel i wymioty. Neurony tej części tyłomózgowia biorą również udział w wykonywaniu ruchów oraz percepcji związanej m.in. z dotykiem, równowagą i bólem. Odpowiadają także za kontrolę snu.

Most

Kolejna część tyłomózgowia, most, razem z rdzeniem przedłużonym pełni zasadniczą rolę w regulacji oddychania i innych „automatycznych” funkcji życiowych, takich jak trawienie pokarmów. Jego prawidłowe działanie umożliwia także wejście w fazę REM snu.

Móżdżek

Ostatnia z trzech głównych części tyłomózgowia, móżdżek, odpowiada za:

  • koordynację ruchową,
  • zachowywanie równowagi,
  • utrzymywanie prawidłowej postawy ciała,
  • naukę wykonywania czynności związanych z ruchem (takich jak np. jazda na rowerze).
Mózg po COVID-19. Jakie zmiany mogą w nim zajść? Tłumaczy neurolożka Magdalena Wysocka-Dudziak

Choroby tyłomózgowia

Biorąc pod uwagę jakie funkcje pełni tyłomózgowie w organizmie człowieka, nietrudno domyślić się, że choroby i urazy w jego obrębie w wielu przypadkach mają bardzo poważne konsekwencje. Co może stanowić przyczynę uszkodzenia rdzenia przedłużonego, mostu lub móżdżku i jak objawiają się te nieprawidłowości?

Uszkodzenie rdzenia przedłużonego

Do uszkodzenia rdzenia przedłużonego może dojść m.in. na skutek udaru mózgu lub urazu głowy. Neurony tej części tyłomózgowia zanikają także u części pacjentów w przebiegu chorób neurodegeneracyjnych, takich jak np. choroba Parkinsona.

Do głównych skutków uszkodzenia rdzenia kręgowego należą:

  • zaburzenia odczuwania bólu i temperatury,
  • częściowe porażenie strony ciała przeciwnej do miejsca uszkodzenia,
  • trudności w połykaniu,
  • zawroty głowy,
  • wymioty,
  • problemy z koordynacją ruchową.

Ze względu na obecność ośrodka odpowiedzialnego za oddychanie i pracę serca, uszkodzenie rdzenia kręgowego wiąże się również z bezpośrednim zagrożeniem życia.

Uszkodzenie mostu

Uraz tyłomózgowia może spowodować zaburzenie funkcji nerwów czaszkowych rozpoczynających swój bieg w moście. Do skutków takiego uszkodzenia zalicza się m.in. zaburzenia czucia w obrębie twarzy, problemy z ruchem gałek ocznych i słyszeniem, zaburzone odczuwanie smaku.

Udar mózgu, który dotyka mostu może doprowadzić natomiast do:

  • zaburzeń równowagi i koordynacji ruchowej,
  • podwójnego widzenia,
  • problemów z połykaniem,
  • zawrotów głowy,
  • zaburzeń czucia,
  • trudności w artykułowaniu mowy.

Uszkodzenie móżdżku

Uszkodzenie móżdżku zazwyczaj prowadzi do problemów związanych z układem nerwowo-mięśniowym. Może się to objawiać:

  • ataksją, czyli utratą zdolności do wykonywania ruchów dowolnych,
  • drżeniem,
  • zaburzeniem koordynacji ruchów (pacjent może chodzić niestabilnie, niezdarnie – w sposób, który przypomina poruszanie się osób będących pod wpływem dużej dawki alkoholu),
  • zaburzeniami mowy,
  • występowaniem zaburzeń postawy oraz trudności w utrzymaniu pozycji stojącej.

Do dysfunkcji związanych z tą częścią układu nerwowego najczęściej dochodzi na skutek zatrucia alkoholem. Inne możliwe przyczyny uszkodzenia móżdżku to m.in. uraz, stwardnienie rozsiane, guz mózgu oraz zakrzepica.

 

Bibliografia:

  1. Sokołowska-Pituchowa J. (2011) Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
  2. Britannica (2020) Medulla oblongata.
  3. Britannica (2020) Pons.
  4. Jimsheleishvili S., Dididze M. (2020) Neuroanatomy, Cerebellum, StatPearls.

Podoba Ci się ten artykuł?

Powiązane tematy:

i
Treści zawarte w serwisie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.