się ten artykuł?
Erytropoetyna (EPO) jest hormonem peptydowym pobudzającym organizm do wytwarzania czerwonych krwinek odpowiedzialnych za przenoszenie tlenu do tkanek. Jako lek erytropoetynę podaje się przede wszystkim pacjentom z niedokrwistością związaną z przewlekłą chorobą nerek lub nowotworami. Erytropoetyna to także hormon, który jest zaliczany do niedozwolonych środków dopingujących.
Co to jest erytropoetyna?
Erytropoetyna (EPO) jest hormonem odpowiedzialnym za stymulowanie procesu wytwarzania czerwonych krwinek (erytrocytów), które transportują tlen z płuc do tkanek ciała. Nerki produkują i wydzielają erytropoetynę w odpowiedzi na niski poziom tlenu we krwi, utratę krwi lub niedokrwistość. Z nerek EPO trafia ona do szpiku kostnego, gdzie pobudza proces tworzenia nowych erytrocytów. Zwiększona produkcja hormonu występuje do momentu, gdy poziom tlenu we krwi stanie się wystarczający do zaspokojenia potrzeb organizmu.
Wskazania do wykonania badania stężenia erytropoetyny
Wskazaniami do przeprowadzenia oznaczenia poziomu erytropoetyny we krwi są:
- anemia – badanie EPO może pomóc w rozpoznaniu przyczyny niedokrwistości,
- wynik badania czerwonych krwinek (RBC) powyżej lub poniżej normy,
- niskie stężenie hemoglobiny i hematokrytu we krwi,
- choroby nerek – w celu sprawdzenia czy nerki mają zdolność do produkcji wystarczającej ilości erytropoetyny,
- podejrzenie choroby szpiku kostnego,
- wyczynowe uprawianie sportów (w celu sprawdzenia, czy zawodnik nie przyjmuje erytropoetyny jako środka dopingującego).
Przebieg i powikłania badania stężenia erytropoetyny
Badanie stężenia erytropoetyny nie wymaga wcześniejszego przygotowania. Do oznaczenia poziomu hormonu potrzebna jest próbka krwi żylnej. Pobieranie krwi jest rutynowo wykonywane i uznawane za bezpieczne. Najczęściej pojawiającymi się skutkami ubocznymi badania EPO są zmiany miejscowe, takie jak obrzęk i niewielki krwiak w miejscu wkłucia.
Jak interpretować wynik badania stężenia erytropoetyny?
Nadmiar erytropoetyny we krwi w wielu przypadkach spowodowany jest przewlekłym niedoborem tlenu w organizmie (np. związanym z treningiem wysokogórskim lub chorobami serca). U osoby z anemią podwyższone stężenie EPO we krwi może świadczyć o tym, że przyczyną niedokrwistości są niedobory składników odżywczych (żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego) albo choroba szpiku kostnego. Nadmiar erytropoetyny może wynikać również z obecności łagodnego lub złośliwego nowotworu.
Niskie stężenie erytropoetyny obserwuje się przede wszystkim u pacjentów z chorobami nerek, u których produkcja hormonu nie wystarcza na potrzeby organizmu.
Erytropoetyna jako lek
W leczeniu pacjentów wykorzystuje się syntetyczną formę hormonu – erytropoetynę rekombinowaną. Jest ona stosowana w przypadku:
- niedokrwistości: u chorych z niektórymi nowotworami, u osób zakażonych wirusem HIV, u pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek,
- przygotowywania do operacji chirurgicznej przebiegającej z przetoczeniem własnej krwi (podanie erytropoetyny powoduje zwiększenie ilości krwi, którą można pobrać przed zabiegiem i przetoczyć w trakcie operacji),
- niskiej masy urodzeniowej (750-1500 g) u dziecka.
Skutki uboczne przyjmowania erytropoetyny
Stosowanie erytropoetyny rekombinowanej może wiązać się z wystąpieniem skutków ubocznych. U chorych przyjmujących lek często dochodzi do obniżenia stężenia żelaza we krwi (z tego powodu w trakcie terapii EPO pacjenci zwykle suplementują ten składnik mineralny). Oprócz tego u niektórych pacjentów występują: wzrost ciśnienia krwi, bóle głowy, nudności, zmiany skórne i reakcje alergiczne. Rzadko (u 1 na 10 000 osób) po zastosowaniu leku rozwijają się objawy grypopodobne. Poza tym tego mogą pojawić się groźne działania niepożądane w postaci zakrzepicy lub zatorowości płucnej.
Jaka jest cena erytropoetyny rekombinowanej? Pacjenci ze wskazaniami do otrzymywania leku nie płacą za otrzymywanie terapii preparatami tego hormonu – koszt ponosi Narodowy Fundusz Zdrowia.
Erytropoetyna a doping
Erytropoetyna jest jednym z najczęściej stosowanych przez sportowców środków dopingujących. Jej przyjmowanie skutkuje zwiększeniem pojemości tlenowej krwi – czyli powoduje, że rośnie ilość tlenu transportowanego przez krew do mięśni. Poprawia to wytrzymałość tlenową organizmu, co nielegalnie wykorzystują niektóre osoby trenujące sporty wymagające dużej wydolności aerobowej (m.in. kolarstwo, bieganie, wioślarstwo, narciarstwo).
Negatywne aspekty związane ze stosowaniem dopingu w postaci erytropoetyny nie kończą się na aspektach prawnych i etycznych – wykazano także związek między zażywaniem przez sportowców tego hormonu i przedwczesnymi zgonami. Jak pokazują badania, przyjmowanie EPO przez osoby trenujące wyczynowo zwiększa ryzyko nadciśnienia tętniczego, kardiomiopatii (dysfunkcji mięśnia sercowego) i ostrego zawału serca.
Bibliografia:
- American Association for Clinical Chemistry (2020) Erythropoietin, Lab Tests Online.
- Majdan A. (2017) Erytropoetyna w leczeniu niedokrwistości w przebiegu nowotworów złośliwych – czy ewentualne korzyści przewyższają ryzyko?, Oncology and Radiotherapy, 3(41): 053-061.
- Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Charakterystyka Produktu Leczniczego.
- Banach M., Biernacka E., Braksator W. (2016) Kardiologia sportowa w praktyce klinicznej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
