Gastroskopia – wskazania, przygotowanie, przebieg i cena badania

Gastroskopia, inaczej nazywana endoskopią górnego odcinka przewodu pokarmowego, jest badaniem, w którym lekarz wprowadza cienką rurkę z kamerą do przełyku, żołądka i dwunastnicy. Badanie umożliwia diagnostykę chorób przewodu pokarmowego, m.in. wrzodów żołądka, celiakii, nowotworów. Gastroskopia jest wykorzystywana także w celu leczenia niektórych schorzeń, np. usuwania polipów.

Czym jest i na czym polega gastroskopia?

Gastroskopia jest badaniem endoskopowym górnego odcinka przewodu pokarmowego. Pozwala kompleksowo przebadać przełyk, żołądek i dwunastnicę (początkowy odcinek jelita cienkiego). W czasie badania specjalista ogląda wnętrze narządów, ocenia stopień zaawansowania ewentualnie występującej choroby, ma również możliwość pobrania wycinka tkanki do badania histopatologicznego. Gastroskopia pozwala również na przeprowadzenie zabiegów, np. celem usunięcia z górnego odcinka przewodu pokarmowego ciał obcych czy polipów, powstrzymania krwawienia.

Rodzaje gastroskopii

Gastroskopię wykonuje się najczęściej w jednym z trzech celów:

1. sprawdzenia przyczyny objawów,
2. potwierdzenia lub wykluczenia podejrzewanego schorzenia,
3. leczenia chorób przewodu pokarmowego.

Ze względu na cel przeprowadzenia endoskopii górnego odcinka przewodu pokarmowego, wyróżniamy dwa rodzaje badania – gastroskopię diagnostyczną i terapeutyczną.

Wskazania do gastroskopii

Objawy, które mogą skłonić lekarza do zlecenia gastroskopii obejmują zarówno te bezpośrednio związane z funkcjonowaniem przewodu pokarmowego, jak i niektóre niespecyficzne symptomy. Wskazaniami do gastroskopii są:

• często występujące lub utrzymujące się objawy: ból brzucha, zgaga, niestrawność, mdłości,
• trudności lub ból przy połykaniu,
• niedokrwistość (anemia) – w niektórych przypadkach wywołana może być krwawieniem z przewodu pokarmowego,
• ostry ból brzucha, wymiotowanie krwią, stolec o bardzo ciemnym zabarwieniu („smolisty”) – objawy wskazujące na krwawienie z przewodu pokarmowego.

Do chorób, które mogą być potwierdzone (lub wykluczone) przy wykorzystaniu gastroskopii zaliczamy:

• wrzody żołądka,
• chorobę refluksową żołądka,
• celiakię,
• przełyk Barretta (obecność nieprawidłowego typu komórek w przełyku),
• nadciśnienie wrotne (występuje, gdy ciśnienie wewnątrz wątroby jest podwyższone, co powoduje żylaki żołądka i przełyku),
• nowotwory żołądka i przełyku.

Gastroskopię wykonuje się także w celu leczenia problemów dotykających przełyk, żołądek i dwunastnicę. Przykładowo, badanie może zostać wykorzystane do:

• powstrzymania krwawienia z przewodu pokarmowego, np. wywołanego pęknięciem wrzodu lub żylaka,
• poszerzenia wywołującego ból i/lub trudności z połykaniem zwężonego przełyku (stan ten może być spowodowany m.in. przez nowotwór przełyku lub radioterapię),
• usunięcia guzów nowotworowych, polipów lub obcych obiektów z przewodu pokarmowego.

Przeciwwskazania do gastroskopii

Gastroskopii nie wykonuje się u pacjentów:

• we wstrząsie,
• z podejrzeniem zawału mięśnia sercowego,
• z niewydolnością serca,
• z zapaleniem otrzewnej,
• przy podejrzeniu perforacji („przedziurawienia”) ściany przewodu pokarmowego.

Niektóre problemy kardiologiczne, w tym występowanie zaburzeń rytmu serca, stanowią względne przeciwwskazania do gastroskopii. Lekarz kwalifikując pacjenta z tymi nieprawidłowościami do badania endoskopii górnego odcinka przewodu pokarmowego szczegółowo ocenia u niego ryzyko wystąpienia powikłań.

Przygotowanie do gastroskopii

Jak przygotować się do gastroskopii? Bardzo ważne aspekty dotyczące postępowania przed endoskopią górnego odcinka przewodu pokarmowego to, po pierwsze: wprowadzenie niezbędnych zmian w przyjmowaniu leków, po drugie: opróżnienie żołądka poprzez zastosowanie odpowiedniej diety.

Przyjmowanie leków przed gastroskopią

Przed planowaną gastroskopią należy dowiedzieć się, czy sposób zażywania przyjmowanych przez ciebie leków nie musi zostać zmodyfikowany. Taką informację powinnaś uzyskać w ośrodku, w którym przeprowadzany jest zabieg.

Przypadki, w których wprowadzenie zmian może być konieczne dotyczą przede wszystkim:

• leków stosowanych w terapii cukrzycy (m.in. insuliny, metforminy),
• leków przeciwzakrzepowych (m.in. kwasu acetylosalicylowego, warfaryny, klopidogrelu).

Lekarz może zalecić także zaprzestanie przyjmowania leków zmniejszających wydzielanie kwasu żołądkowego na 2 tygodnie poprzedzające gastroskopię (środki te mogą maskować niektóre problemy, które badanie wykrywa).

Dieta przed gastroskopią

Dieta przed gastroskopią powinna pozwolić na to, by żołądek został całkowicie opróżniony. Najważniejsze, by pacjent nie jadł niczego przez 6-8 godzin ani nie pił przez 2-3 godziny przed badaniem.

Jak wygląda dieta przed gastroskopią w praktyce?

• jeśli badanie zostało wyznaczone na godziny poranne – należy zjeść kolację (maksymalnie do północy); następnie do czasu 2 godzin przed badaniem dozwolone jest tylko picie klarownych płynów (patrz poniżej), przez 2 h przed badaniem nie należy przyjmować nic doustnie,
• jeśli badanie zostało wyznaczone na godziny popołudniowe – należy zjeść wczesne, lekkie śniadanie, dbając o to, by między ostatnim posiłkiem a badaniem upłynęło co najmniej 6 godzin, klarowne płyny można pić do czasu 2 godzin przed planowaną gastroskopią.

Klarowne płyny, których spożycie jest dozwolone do czasu 2 godzin przed gastroskopią to: woda, kawa bez mleka, herbata, soki (np. jabłkowy) pozbawione miąższu. Niedozwolone są: buliony lub wywary, napoje w czerwonym lub fioletowym kolorze, mleko, śmietanka (lub roślinne alternatywy produktów mlecznych), soki z miąższem.

Przygotowanie do endoskopii – co jeszcze trzeba wiedzieć?

Na około dobę przed gastroskopią powinno się zrezygnować z palenia papierosów, a w dniu badania nie żuć gumy. Bezpośrednio przed zabiegiem należy zdjąć: protezę zębową, aparat słuchowy, biżuterię (w tym kolczyki), soczewki kontaktowe.

Czy gastroskopia boli?

Przed wykonaniem gastroskopii stosuje się znieczulenie miejscowe (aby zapobiec bólowi w gardle w czasie zabiegu) lub ogólne (które powoduje, że pacjent jest nieprzytomny i nie czuje bólu). Gastroskopia u dzieci wykonywana jest w znieczuleniu ogólnym, u dorosłych rodzaj znieczulenia ustala się indywidualnie.

Czy gastroskopia boli, gdy nie zostanie zastosowane znieczulenie ogólne? Choć badanie momentami może być nieprzyjemne (szczególnie na początku zabiegu, gdy lekarz przeprowadza rurkę do endoskopii przez gardło), to nie powinno wywoływać znacznych dolegliwości bólowych.

Jak wygląda gastroskopia?

Jak przebiega badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego ? W sali zabiegowej położysz się na lewym boku. Następnie lekarz wprowadzi endoskop do gardła. Jeśli w czasie zabiegu będziesz przytomna, endoskopista poprosi cię, żebyś połykała rurkę, by pomóc w przesuwaniu endoskopu do przełyku. Może to wywołać chwilowy dyskomfort i nieprzyjemne odczucia ze względu na odruchy obronne organizmu (odruchy wymiotne, kaszel).

Endoskop następnie zostaje wprowadzony w dalsze części przewodu pokarmowego. Lekarz ogląda od wewnątrz kolejne jego elementy. W zależności od celu badania, może również pobrać wycinki do badań lub wykonać zabieg terapeutyczny. Na końcu przez gardło, a następne jamę ustną wyprowadza rurkę z przewodu pokarmowego pacjenta.

Ile trwa gastroskopia?

Gastroskopia trwa zazwyczaj około 15 minut. Zabieg może być znacznie dłuższy, gdy wykorzystywany jest do leczenia, a nie diagnostyki.

Gastroskopia – po badaniu

Po gastroskopii zostaniesz zabrana do sali pozabiegowej. Jeśli w czasie badania zastosowano tylko znieczulenie miejscowe, bardzo szybko po zakończeniu zabiegu będziesz mogła opuścić ośrodek. Pacjenci poddani znieczuleniu ogólnemu powinni przebywać tam do momentu, gdy narkoza przestanie działać (może to potrwać od kilku minut do kilku godzin). Bardzo ważne, żebyś zadbała o to, by ktoś odebrał cię z miejsca, gdzie zostało przeprowadzone badanie, zabrał do domu i został z tobą przez co najmniej 24 godziny.

W czasie doby po zabiegu nie powinnaś:

• prowadzić samochodu,
• spożywać alkoholu,
• przyjmować środków nasennych,
• iść do pracy,
• podpisywać dokumentów prawnych,
• być odpowiedzialna za opiekę nad małymi dziećmi.

Dieta po gastroskopii

Po badaniu endoskopowym przewodu pokarmowego (szczególnie jeśli było wykonywane w znieczuleniu ogólnym) warto stopniowo wracać zwyczajowego sposobu żywienia. Co jeść po gastroskopii? 

Na początku najlepiej wypijać klarowne płyny. Jeśli są dobrze tolerowane i nie obserwujemy żadnych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, zacznijmy wprowadzać do diety pokarmy lekkostrawne, np. drobne kasze lub ziemniaki, zupy na delikatnych wywarach, chude gotowane mięso, gotowane jaja.

O ile nie zauważamy żadnych niepokojących objawów po spożywaniu łatwostrawnych produktów, następnego dnia po endoskopii możemy bez problemu wrócić już do naszej normalnej diety (przy założeniu, że lekarz nie zalecił innego sposobu postępowania).

Wyniki gastroskopii

Wyniki gastroskopii niekiedy mogą zostać przedstawione jeszcze przed wypisem. Czasami (np. w przypadku wykonywania badania histopatologicznego wycinków), w celu omówienia wyników badania potrzebne będzie umówienie dodatkowej wizyty na kilka dni lub tygodni po zabiegu.

Gastroskopia – powikłania

Gastroskopia uznawana jest za relatywnie bezpieczny zabieg, ryzyko powikłań jest niewielkie. W nielicznych przypadkach pojawić się mogą komplikacje takie jak:

• nieprawidłowa reakcja na lek znieczulający (m.in. mdłości, problemy z oddychaniem, pracą serca),
• krwawienie z przewodu pokarmowego,
• perforacja (naderwanie lub przedziurawienie ściany przewodu pokarmowego),
• infekcje,
• aspiracje (treść żołądkowa może przedostać się do płuc powodując zapalenie).

Objawy, które odczuwane po gastroskopii mogą wskazywać na wystąpienie powikłań i konieczność skonsultowania się z lekarzem to:

• ostry lub narastający ból klatki piersiowej lub brzucha,
• bardzo ciemny kolor stolca,
• uporczywe wymioty lub wymiotowanie krwią,
• trudności w oddychaniu,
• temperatura ciała 38° st. C lub powyżej.

Odczuwanie bólu gardła przez 1-2 dni po gastroskopii jest normalne i nie stanowi powodu do niepokoju.

Ile kosztuje gastroskopia?

Jeśli chcesz wykonać gastroskopię prywatnie, nie potrzebujesz skierowania od lekarza. W prywatnych gabinetach cena gastroskopii w znieczuleniu miejscowym to średnio 200–400 zł. Za gastroskopię w znieczuleniu ogólnym zapłacimy 200-300 złotych więcej.

Jeśli endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego ma być bezpłatna, potrzebne ci będzie skierowanie. Badanie wykonywane na NFZ wiąże się jednak często z koniecznością zapisu nawet na kilka miesięcy przed terminem zabiegu.

Gastroskopia w ciąży

Gastroskopia jest badaniem, które może być wykonywane u kobiet w ciąży. Najczęstszym wskazaniem do przeprowadzenia gastroskopii w tej grupie pacjentek jest krwawienie z przewodu pokarmowego, ale zabieg przeprowadza się także w diagnostyce tych samych chorób, co u pozostałych pacjentów. Przeciwwskazania do zabiegu gastroskopii w ciąży obejmują: oddzielenie się łożyska, poród, pęknięcie pęcherza płodowego, rzucawkę.

Źródła:

1. National Health Services (2018) Gastroscopy.
2. Michigan Medicine. University of Michigan (2019) Upper endoscopy (EGD) Prep Instructions.
3. Bręborowicz G. (2012) Położnictwo. Tom 2. Medycyna matczyno-płodowa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.