Kolana szpotawe – przyczyny, wygląd i korygowanie u dziecka. Jakie ćwiczenia?

Kolana szpotawe to deformacja będąca przeciwieństwem kolan koślawych. Jej cechą charakterystyczną jest wygięcie nóg w kształcie litery „O”. Wada pojawia się najczęściej w wieku dziecięcym i zazwyczaj występuje obustronnie. Jak wyglądają szpotawe kolana? W jaki sposób należy je prostować i co się przyczynia do ich powstawania? Odpowiedź znajdziesz w tym artykule.

Co to są kolana szpotawe?

Kolana szpotawe to wada charakteryzująca się tym, że kolana układają się w kształt litery „O”. Najłatwiej rozpoznać ją po tym, że kiedy stoi się w wyprostowanej pozycji, ze złączonymi stopami i kostkami, kolana nie stykają się ze sobą i istnieje między nim przestrzeń wynosząca przynajmniej 3 cm. W stawach kolanowych występuje także przerost. W przypadku zauważenia nieprawidłowości, należy skonsultować się z ortopedą – im wcześniej postawiona zostanie diagnoza, tym większa szansa na zmniejszenie wady. Jest to o tyle istotne, że kolana szpotawe u dorosłych zwiększają ryzyko pojawienia się zmian zwyrodnieniowych w obrębie stawów kończyn dolnych.

Kolana szpotawe – objawy

Szpotawość kolan wiąże się z objawami takimi jak:

• niestykanie się kolan ze sobą,
• układanie się kolan w kształcie litery „O”,
• tworzenie przez podudzie i udo kąta otwartego do wewnątrz,
• przerost w stawach kolanowych,
• skręcenie kończyn do wewnątrz w stawie biodrowym,
• rozciągnięcie mięśni strzałkowych oraz mięśnia dwugłowego uda i przykurczu zginaczy,
• krótsze więzadło poboczne piszczelowe,
• dysbalans napięciowy.

Jak wyprostować szpotawe kolana?

Szpotawe nóżki u dziecka do trzeciego roku życia nie wymagają interwencji lekarskiej – w wielu przypadkach samoistnie się korygują. Nie są one powodem do obaw, chyba że dziecko utyka lub bolą go nogi. Jeśli zauważysz jednak kolana szpotawe u dziecka trzyletniego, wiedz, że wskazuje to już na stan patologiczny, zwłaszcza jeśli deformacja się pogłębia. Wówczas ważna jest obserwacja, czasami też lekarze zalecają fizjoterapię. Dzięki niej można poprawić biomechanikę ruchu stawu kolanowego, co z kolei sprzyja spontanicznej korekcji. Ważna jest również odpowiednia dieta, bogata w witaminę D, wapń oraz kolagen. W przypadku mocno nasilonego problemu, konieczna bywa operacja. Dziecko ze szpotawością kolan powinno być regularnie badane przez lekarzy – zarówno ortopedów, jak i pediatrów. Należy wykonywać u niego systematycznie badania krwi, aby oznaczyć poziom witaminy D.

Czy istnieją aparaty ortopedyczne na szpotawe kolana? Jak się okazuje, tak, można na rynku znaleźć specjalne ortezy. Czasem stosuje się je jako element leczenia zachowawczego oraz pooperacyjnego. Istnieją również wkładki ortopedyczne, które pomagają zniwelować omawianą deformację. Jakie buty na szpotawe kolana będą najlepsze? Zdecydowanie te profilowane, które pełnią podobną rolę do wkładek. Profilują one sklepienia oraz ustawienie stóp, ponieważ mają podwyższone boczne krawędzie, co z kolei zmienia sposób obciążania stref wzrostowych w kończynach. Korygują one również ustawienie tyłostopia. Wysokość podwyższenia oraz kształt podpiętka dobiera się w zależności od stopnia zaawansowania deformacji.

U dzieci z potencjałem wzrostowym, a więc u dziewczynek do 12-13 roku życia oraz chłopców do 14-15 roku życia, można wykonywać zabieg modulacji wzrostu płytką ósemkową. Jest on bezpieczny i nie wymaga długiej rekonwalescencji. Jak wyprostować szpotawe kolana u dorosłych? U starszej młodzieży oraz u osób powyżej 18. roku życia stosuje się zwykle osteotomię korekcyjną. Polega ona na przecięciu kości, a następnie – na odpowiednim ich ustawieniu. Osobom ze szpotawością kolan zaleca się także uprawianie sportów, takich jak jazda na nartach oraz łyżwiarstwo. Bardzo ważna jest także redukcja istniejącej otyłości bądź też nadwagi.

Kolana szpotawe – ćwiczenia

Kluczem do zmniejszenia szpotawości kolan są odpowiednie ćwiczenia. Poniżej opisujemy najpopularniejsze.

• Połóż się na brzuchu. Między stopy włóż chusteczki, a następnie unieś nogi w górę i przez chwilę pozostań w tej pozycji.
• Usiądź na ławce. Włóż woreczek między kolana. Spróbuj wyprostować nogi.
• Zrób siad ugięty. Twoje nogi powinny być zgięte w kolanach. Pomiędzy kolana włóż piłkę lekarską. Następnie ściskaj piłkę – również kolanami.
• Połóż się na plecach. Ręce ułóż wzdłuż tułowia. Wykonuj poziome nożyce nad matą.
• Połóż się na plecach. Włóż woreczek między kolana. Następnie rysuj nogami kółka w lewą i prawą stronę.
• Kolana złącz taśmą. Połóż się na brzuchu. Wznoś proste nogi nad podłogę.

Należy pamiętać, że zestaw ćwiczeń dla pacjenta powinien indywidualnie dobierać fizjoterapeuta.

W przypadku tej wady odradza się pacjentom siadanie po turecku. Nie powinni oni również podnosić ciężkich przedmiotów, jeździć na rowerze i pływać – wszystko to prowadzi do pogłębienia wady.

Szpotawe kolana u dziecka – przyczyny

Szpotawe kolana u dziecka mogą mieć różne przyczyny. Oto te najpopularniejsze:

• nadwaga i otyłość,
• niedobór witaminy D,
• częste siadanie po turecku,
• krzywica,
• zatrucie ołowiem lub fluorkiem,
• zbyt wczesne raczkowanie,
• zbyt wczesne zachęcanie dziecka do chodzenia i stania,
• uwarunkowania genetyczne,
• nadmierne przeciążenia kończyn dolnych,
• nieprawidłowy zrost po złamaniach kości nóg,
• wrodzone wady związane z osłabieniem mięśni, więzadeł i tkanki kostnej,
• patologiczne napięcia w rejonie brzucha/miednicy,
• inne wady postawy (np. płaskostopie).

Jeśli chodzi o nogi szpotawe u starszych dzieci, często wiąże się ten problem z grą w piłkę nożną, jednak nie ma jednoznacznych badań, które stanowiłyby na to dowód. Z pewnością jednak ryzyko deformacji zwiększa nadmierny wysiłek podczas treningu.

Kolana szpotawe u dorosłych – przyczyny

W większości przypadków kolana szpotawe u dorosłych są efektem utrwalenia wady powstałej w latach dzieciństwa. Zdarza się, że są one również rezultatem zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych powstałych w wyniku obciążania kończyn, przy jednocześnie osłabionym układzie mięśniowo-więzadłowym. Na rozwój deformacji wpływają także:

• urazy,
• niewłaściwie zagojone złamania,
• choroba Blunta,
• zapalenie kości,
• achondroplazja,
• choroba Heinego-Medina.

Źródła:

1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11143472/
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28459895/