Żylaki kończyn dolnych – przyczyny, objawy, leczenie, operacja

Żylaki kończyn dolnych to schorzenie, z którym zmaga się wiele Polek. Oprócz uczucia ciężkości nóg, skurczy łydek i dolegliwości bólowych, żylakom nóg towarzyszą również pajączki naczyniowe. Operacja żylaków nóg to najbardziej inwazyjna metoda usuwania żylaków. Bezpieczniejsze jest stosowanie środków farmakologicznych opartych na składnikach naturalnych, np. tabletek i maści na żylaki nóg z wyciągami ziołowymi. Coraz większą popularnością cieszą się również laserowe metody usuwania żylaków.

Czym są żylaki kończyn dolnych?

Żylaki kończyn dolnych to pogrubione, poskręcane i zmienione chorobowo odcinki żył powierzchownych, wyczuwalne pod skórą. Na zewnątrz widoczne są jako nabrzmiałe powrózki. Przyczynę choroby stanowi genetyczna lub nabyta niewydolność zastawek żył powierzchownych, skutkiem czego jest upośledzenie odpływu krwi, zastój żylny i wzrost ciśnienia hydrostatycznego w naczyniach powierzchownych. W wyniku tych czynników ściany żył ulegają odkształceniu.

Żylaki kończyn dolnych – przyczyny

Żylaki na nogach spowodowane są upośledzeniem drożności w powierzchownych naczyniach żylnych oraz wzrostem ciśnienia hydrostatycznego w ich świetle. Żylakom kończyn dolnych sprzyjają czynniki genetyczne oraz:

• płeć żeńska,
• wykonywanie zawodów wymagających długotrwałego stania;
• nadwaga, otyłość,
• siedzący tryb życia,
• złe nawyki żywieniowe,
• ciąża,
• przebyta terapia hormonalna.

Poniżej opisujemy te przyczyny bardziej szczegółowo.

Żylaki a płeć

Aż pięć razy częściej z powodu żylaków kończyn dolnych cierpią kobiety. Wydaje się, że za taki stan rzeczy odpowiadają m.in. różnice hormonalne pomiędzy płciami. U kobiet dominują progesteron i estrogeny. Pierwszy z hormonów prowadzi do poszerzenia mięśniówki w ścianie naczyń krwionośnych oraz sprzyja zatrzymywaniu wody w organizmie, czym zwiększa ryzyko obrzęków. Estrogeny natomiast zwiększają krzepliwość krwi i, podobnie jak progesteron, sprzyjają zatrzymywaniu wody i obrzękom. W praktyce oznacza to zwiększenie obciążenia dla naszych naczyń krwionośnych i wzrost ryzyka żylaków.

Żylaki a nadwaga i otyłość

Istnieje związek między żylakami a nadwagą i otyłością. Żylaki kończyn dolnych powstają w wyniku wzmożonego ciśnienia w naczyniach krwionośnych, do którego dochodzi m.in. w wyniku zbyt dużej masy ciała. Prowadzi to do tendencji zastoju krwi w żyłach oraz uszkodzenia zastawek żylnych, które wspomagają prawidłowy przepływ krwi. W efekcie naczynia mogą ulec zbytniemu poszerzeniu i doprowadzić do rozwoju żylaków.

Żylaki a wykonywany zawód

Nasza praca i to, czym zajmujemy się na co dzień, może mieć spory wpływ na rozwój żylaków. Szczególnie narażeni będą przedstawiciele zawodów, w których trzeba spędzić długie godziny na stojąco, czyli fryzjer, chirurg, masażysta, kelner itd. Dlaczego tak się dzieje? Podczas długotrwałego stania pojawia się zastój żylny, czyli krew gromadzi się w naczyniach kończyny dolnej, szczególnie przy niewydolnych zastawkach. Jeżeli twoja praca wymaga długotrwałego stania, możesz zacząć działać profilaktycznie, jeszcze zanim pojawią się pierwsze objawy. W ciągu dnia wypróbuj noszenie obcisłych rajstop lub opasek uciskowych, które ułatwiają przepływ krwi żylnej. Z kolei wieczorem odpoczywaj z nogami uniesionymi do góry, tak by krew mogła swobodnie spływać. Pomóc może również masowanie łydek oraz poruszanie nogami i napinanie mięśni. Takie ćwiczenia zadziałają jak pompa, która „popchnie krew” w naczyniach.

Żylaki a siedzący tryb życia

Siedzący tryb życia i brak aktywności fizycznej to jedna z głównych przyczyn żylaków kończyn dolnych. Dzięki regularnym ćwiczeniom, bieganiu, spacerom możemy znacznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób naczyniowych. Mięśnie, które regularnie i prawidłowo kurczą się i rozkurczają, działają jak pompa popychająca krew w naczyniach. W ten sposób zapobiegamy powstawaniu żylaków.

Oczywiście, jak w we wszystkim, trzeba zachować umiar, dlatego ćwiczenia obciążające stopy oraz forsowne treningi siłowe są przeciwwskazane. Zamiast nich warto wybrać ćwiczenia w wodzie, np. pływanie lub aqua aerobik. Dodatkowo należy pamiętać, by podczas rozciągania unosić nogi do góry, tak by znalazły się powyżej poziomu ciała, co zapobiegnie zaleganiu krwi w naczyniach. Warto pamiętać również przynajmniej o minimalnym ruchu podczas podróży. Niezależnie od tego, czy jest to podróż samochodem, pociągiem, czy samolotem, pamiętaj, by od czasu do czasu poruszać nogami.

Żylaki a nawyki żywieniowe

Produkty, które spożywamy, mogą wpływać na żylaki. Tłuszcze nasycone przyczyniają się do powstawania zapalenia żył, a sól zwiększa ryzyko zatrzymywania wody w organizmie. Warto wzbogacić dietę o jagody, wiśnie i maliny, będące źródłem flawonoidów, które wzmacniają i poprawiają elastyczność ścian naszych naczyń. Korzystne są również owoce zawierające bioflawonoidy w białej skórce, czyli grejpfruty, pomarańcze czy też mandarynki. Zamiast herbaty zaparz zioła, np. krwawnik pospolity, korzeń bagnicy lub brzeczki piwnej – one również wzmocnią naczynia.

Żylaki nóg w ciąży

Jak się okazuje, 30 proc. kobiet ma żylaki kończyn dolnych w pierwszej ciąży i ok. 50 proc. kobiet w kolejnych ciążach. Dlaczego tak się dzieje? Żylaki powstają tam, gdzie źle funkcjonują zastawki. W ciąży, ze względu na narastające ciśnienie w jamie brzusznej, dochodzi do dysfunkcji zastawek znajdujących się w pachwinie, w ujściu żyły odpiszczelowej. Ponadto wzrasta objętość krwi, co jest kolejnym obciążeniem. Kobiety w ciąży często starają się oszczędzać i rezygnują z aktywności fizycznej, co również może się przyczynić do rozwoju żylaków. Po porodzie, gdy od nowa ustala się równowaga hormonalna, żylaki stają się mniej widoczne, jednak nie znikają i mogą się powiększać, szczególnie przed miesiączką.

Żylaki a terapia hormonalna

Tak jak już wcześniej powiedzieliśmy, wzrost stężenia występujących u kobiet hormonów, progesteronu i estrogenów, może przyczynić się do rozwoju żylaków. Do wzrostu może dojść nie tylko naturalnie, ale i sztucznie – w wyniku terapii hormonalnej (redukującej objawy menopauzy) lub przyjmowania antykoncepcji.

Żylaki nóg – objawy

Najczęściej zgłaszane objawy żylaków nóg to:

• uczucie ciężkości nóg;
• dolegliwości bólowe i skurcze łydek (zwłaszcza w nocy);
• obrzęk nóg w okolicy kostek;
• swędzenie skóry w pobliżu żylaków;
• uczucie mrowienia i drętwienia;
• zespół niespokojnych nóg (wrażenie zmęczenia i niepokoju nóg), który ustępuje pod wpływem ruchu.

Czy żylaki bolą? Jak widzisz, tak. W miarę rozwoju choroby żylaki wewnętrzne kończyn dolnych mogą powodować nasilone dolegliwość bólowe podczas chodzenia (tzw. chromanie żylne). Pierwszymi widocznymi objawami żylaków kończyn dolnych są pajączki naczyniowe (tzw. teleangiektazje), czyli prześwitujące naczynia żylne, które przyjmują barwę sinoniebieską. W zaawansowanym stadium choroby narasta obrzęk kończyn dolnych, może dojść do owrzodzenia żylnego podudzi i rozwoju stanu zapalnego skóry oraz tkanki podskórnej.

Żylaki nóg – jaki lekarz może postawić diagnozę?

Wiele osób zastanawia się, jak się nazywa lekarz od żylaków. Jak się okazuje, diagnostyką tej choroby zajmuje się flebolog. Pacjenci mogą do niego zgłaszać się również z takimi dolegliwościami, jak pajączki, obrzęki limfatyczne czy też owrzodzenia podudzi. Operacyjnym leczeniem żylaków zajmują się również chirurdzy o specjalności chirurgia naczyniowa, przy czym do ich obowiązków należy głównie usuwanie niewydolności żylnych, a nie ich diagnoza.

Diagnostyka – jak wykryć żylaki kończyn dolnych?

Właściwa diagnoza żylaków kończyn dolnych jest warunkiem skutecznego leczenia. Pacjent z podejrzeniem tej choroby poddawany jest badaniom, które mają na celu ocenę stopnia zaawansowania choroby. Podstawowym badaniem jest USG Doppler. Pozwala ono zidentyfikować źle funkcjonujące zastawki żylne. Inne metody diagnostyczne to:

• termografia ciekłokrystaliczna – badanie poprzedzone kilkunastokrotną zmianą ułożenia stopy, po której do nogi pacjenta przykłada się płyty ciekłokrystaliczne ukazujące niewydolne żyły w postaci ”gorących punktów”;
• warikografia – dzięki wstrzyknięciu do żył środka cieniującego, pozwala na stworzenie „mapy” nieprawidłowo funkcjonujących naczyń;
• flebodynamometria – jest badaniem umożliwiającym bezpośredni pomiar ciśnienia żylnego,
• flebografia – w celu uwidocznienia głębokich żył kończyn dolnych, do żyły na grzbiecie stopy wstrzykuje się środek cieniujący; na kostkę zakłada się opaskę uciskową, co powoduje, że wstrzyknięty środek kontrastujący kieruje się do żył głębokich; obecnie coraz rzadziej wykonywane badanie, głównie w przypadkach podejrzenia zakrzepicy żył głębokich;
• pletyzmografia – to badanie pozwalające ocenić refluks żylny i służące kontroli wyników leczenia operacyjnego (inwazyjnego);
• próby czynnościowe: Trendelenburga, Perthesa i Pratta – ich przydatność sprowadza się do różnicowania żylaków pierwotnych od wtórnych.

Żylaki nóg – leczenie

Co na żylaki nóg będzie najlepsze? Istnieje kilka sposobów ich leczenia, które opisujemy poniżej.

Leczenie farmakologiczne żylaków kończyn dolnych

Wiele leków na żylaki bazuje na wyciągach ziołowych z nasion kasztanowca zwyczajnego i ziela nostrzyka lekarskiego, ekstraktach z liści winorośli i pestek winogron. Jakie są dobre tabletki na żylaki? Przede wszystkim te, które zawierają diosminę lub hesperydynę oraz wykazują działanie ściągające, przeciwzapalne i przeciwobrzękowe.

Farmakologiczne leczenie żylaków nóg przyczynia się do uszczelnienia ściany naczyń żylnych, zmniejszenia ich kruchości oraz usprawnienia przepływu krwi. Ponadto, leki zwiększają tonus żył oraz odporność mechaniczną naczyń włosowatych. Miejscowe leczenie żylaków nóg stosuje się również przy użyciu żeli z heparyną. Niektóre leki na żylaki kończyn dolnych dostępne są wyłącznie z receptą, np. tabletki zawierające wysoką dawkę dobesylanu wapnia. Ziołowy żel czy maść na żylaki kończyn dolnych dostępne są z kolei zwykle bez recepty.

Operacja żylaków nóg

Powszechnie stosowanym zabiegiem jest operacja żylaków nóg – zaleca się ją pacjentom z najbardziej zaawansowanymi zmianami. Polega ona na usunięciu niewydolnej żyły odpiszczelowej lub odstrzałkowej, usunięciu żylaków. Istnieje kilka metod, które się w tym celu stosuje. Wielu lekarzy przeprowadza operację w warunkach ambulatoryjnych, co oznacza, że 2 godziny po zabiegu pacjent może powrócić do domu.

Jak dbać o nogę po operacji żylaków?

Ważne jest – przede wszystkim – bandażowanie nóg po operacji żylaków. Przez około tydzień po zabiegu należy codziennie bandażować operowaną nogę – powinna być ona w bandażu przez 24 godziny na dobę, z przerwami na zmianę opatrunku. Kiedy rany się wygoją, bandaż można zamienić na pończochy i zastosować leczenie uciskowe (więcej na ten temat w podrozdziale: „Żylaki nóg – leczenie uciskowe”). Do momentu zdjęcia szwów można korzystać z prysznica, jednak nie należy brać kąpieli w wannie. Nogę po operacji żylaków można myć wodą z kranu, pozostawić do wyschnięcia, a następnie zabandażować ją ponownie.

Właściwa rekonwalescencja po operacji żylaków kończyn dolnych pozwala zmniejszyć ryzyko powikłań. Nie ma specjalnego programu rehabilitacji, zaleca się stosowanie kompresoterapii przez pół roku. Szczegółowe wskazania uzależnione są od ogólnego stanu zdrowia chorego oraz schorzeń współwystępujących. Po operacji żylaków kończyn dolnych można skorzystać z usprawniających zabiegów dostępnych w każdym sanatorium. Pamiętajmy, że krwiaki, czyli podskórne wylewy krwi z naczyń krwionośnych, to najczęstsze powikłania po operacji żylaków kończyn dolnych. Stąd, pomocne będą preparaty o działaniu uszczelniającym naczynia krwionośne, stosowane miejscowo.

Jak długo boli noga po operacji żylaków?

W większości przypadków noga boli krótko, ponieważ proces regeneracji przebiega korzystnie. Zdarza się jednak, że ból może potrwać od trzech do nawet sześciu miesięcy. Utrzymuje się on tak długo jedynie wtedy, gdy dojdzie do powikłań, a konkretnie – zaburzeń czucia. Związane są one z uszkodzeniem lub uciśnięciem nerwów czuciowych skóry podczas operacji. Dolegliwości te mijają z reguły samoistnie i nie wymagają interwencji lekarza.

Żylaki nóg – leczenie uciskowe

W leczeniu żylaków nóg warto zastosować leczenie uciskowe (kompresoterapię), polegające na noszeniu specjalnych, obcisłych pończoch, rajstop bądź bandażowaniu nóg od stóp w kierunku pachwiny bandażem elastycznym. Taki sposób pozwala poprawić przepływ krwi, zmniejszyć ciśnienie i średnicę żył oraz poprawić działanie pompy mięśniowej i wydolności zastawek. Dzięki temu można uniknąć obrzęku łydek i stóp oraz zapobiec skurczom łydek.

Pończochy należy zakładać rano przed wstaniem z łóżka. Jeżeli bandażujesz nogi, opaska powinna obejmować również pięty. Warto pamiętać, że pończochy uciskające mają różny stopień ucisku i muszą być dobrane przez lekarza w zależności od zaawansowania zmian, obecności obrzęków, owrzodzeń oraz zmian skórnych.

Laserowe leczenie żylaków

Coraz większą uwagę cieszą się nowoczesne metody leczenia, a wśród nich – laserowe leczenie żylaków nóg. Dzięki niemu wykonywanie nacięcia na skórze nie jest konieczne. Zabieg polega na tym, że do żyły odpiszczelowej zostaje wprowadzony światłowód, a następnie – przy wykorzystaniu energii cieplnej emitowanej przez laser, dokonywana jest ablacja – zamknięcie niewydolnej żyły. Na końcu zakłada się pacjentowi pończochę uciskową. Metoda ta pozwala na szybki powrót do aktywności zawodowej. Ile kosztuje laserowe usuwanie żylaków? Zwykle około 2500 – 4500 zł za jedną nogę.

Żylaki nóg – leczenie domowe

Jak leczyć żylaki nóg, wykorzystując domowe sposoby? Cóż, warto zdecydować się – przede wszystkim – na masaże kończyn dolnych. Masaż leczniczy to jedna z najbezpieczniejszych metod walki z żylakami nóg. Przeciwdziała zastojom krwi, usprawnia krążenie, niweluje uczucie ciężkości nóg, zmniejsza obrzęki. Automasaż nóg jest zalecany u osób, u których zmiany żylakowe nie są zaawansowane. Pamiętać należy o właściwym kierunku ruchów w trakcie masażu, od dołu ku górze, w stronę serca.

Żylaki nóg w młodym wieku

U niektórych osób żylaki kończyn dolnych mogą pojawić się już w młodym wieku, jeszcze przed 30. rokiem życia. Wiąże się to zwykle ze skłonnościami genetycznymi oraz innymi, wyżej wymienionymi czynnikami. Jeśli jednak twoja mama, babcia czy dziadek mieli żylaki, to ciebie również może to spotkać. Co więcej, jest to dość dobrze udokumentowane – według badań żylaki występują u 30-50 proc. osób, jeśli jedno z rodziców cierpiało na tę chorobę. Tylko w jaki sposób geny mają taki wpływ? Nasz kod genetyczny determinuje m.in. dokładną strukturę naczyń krwionośnych czy też zastawek. W praktyce oznacza to, że ściany naszych naczyń są bardziej skłonne do rozciągania przy wzroście ciśnienia lub zastawki są zbyt słabe, by poprawnie spełniać swoją funkcję. Z genetyką walczyć się nie da, ale można zminimalizować pozostałe czynniki ryzyka.

Żylaki nóg – profilaktyka

Zastanawiasz się, jak zapobiec żylakom? Warto między innymi pamiętać o tym, żeby:

• dbać o utrzymanie wagi ciała na bezpiecznym poziomie;
• nie nosić zbyt obcisłych spodni i skarpet;
• nie brać zbyt często gorących kąpieli;
• zmieniać pozycję w przypadku pracy siedzącej;
• nie nadużywać wizyt w saunie;
• odpoczywać w pozycji leżącej z nogami ułożonymi powyżej poziomu serca, podpartymi na całej długości goleni;
• nosić buty z obcasami nie wyższymi niż 5 cm;
• zwracać uwagę na ułożenie stopy w butach – jeśli są one niewygodne, używaj wkładek.

Pamiętaj również o regularnej aktywności fizycznej oraz odpowiedniej diecie. W przypadku nadwagi warto także schudnąć, a jeśli wykonujesz pracę głównie na stojąco, zastosuj specjalne uciskowe rajstopy bądź pończochy. Pamiętaj, że one są korzystne, jednak należy unikać skarpet i podkolanówek z mocnymi ściągaczami.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470194/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1526945/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3217733/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31150188/