Dlaczego warto sprawdzać tętno?

Badanie tętna jest jednym z najprostszych elementów badania lekarskiego. Możesz je przeprowadzić także samodzielnie, w dowolnym miejscu. Jak prawidłowo mierzyć tętno i dlaczego warto to robić?

Pomiar tętna – jak to zrobić?

By sprawdzić swoje tętno, wystarczy położyć kilka palców z umiarkowaną siłą w dołku obok kciuka na dystalnej części przedramienia. Tu właśnie przebiega tętnica promieniowa. Następnie należy policzyć liczbę uderzeń, jaką czujemy w ciągu 60 sekund. Wynik to częstość tętna na minutę. Prawidłowo powinno ono wynosić między 60 a 100 uderzeń na minutę. Tętno powinno być miarowe – to znaczy, że czas między poszczególnymi uderzeniami fali tętna jest taki sam lub bardzo podobny. Jeśli tętno będzie poniżej 60 uderzeń na minutę, możemy podejrzewać bradykardię, czyli zbyt wolną pracę serca; a jeśli powyżej 100 – tachykardię, czyli zbyt szybką pracę serca. Jeśli nie chcesz mierzyć tętna opisaną wyżej wymienioną metodą, a jesteś miłośnikiem gadżetów, możesz posłużyć się smartfonem. W internecie znajdziesz bez problemu wiele aplikacji mierzących tętno, i na platformę iOS, i Android. Wtedy należy umieścić opuszkę palca wskazującego na kamerze telefonu. Po pewnym czasie aplikacja pokaże częstość tętna na minutę.

Pomiar tętna – dlaczego warto?

Mimo swojej prostoty to badanie jest niezwykle ważne. Pozwala wysunąć podejrzenie niemiarowej pracy serca, a także brady- lub tachyarytmie. Przyczyną wyczutego niemiarowego tętna może być migotanie przedsionków. Jest ono najczęstszą arytmia. Polega na bardzo szybkiej, nieregularnej i nieefektywnej pracy przedsionków, czyli jam serca, które pompują krew do komór. Tylko niektóre z bardzo dużej liczby impulsów elektrycznych w przedsionkach przewodzą się do komór. Dlatego praca całego serca i wyczuwane tętno są niemiarowe. Migotanie przedsionków może objawiać się m.in. kołataniami serca, spadkiem wydolności fizycznej, zawrotami głowy czy omdleniami. Czasem pacjenci opisują, że czują, jakby zamiast serca mieli rybę, która próbuje wyskoczyć z klatki piersiowej. Migotanie przedsionków może nie dawać objawów, ale powodować niebezpieczne powikłania.

Opisywana bardzo szybka i niemiarowa praca przedsionków jest groźna dla życia. Przez to krew płynie w sercu w sposób turbulentny i chaotyczny. A to, niestety, stwarza ryzyko powstania skrzeplin, czyli czopów ze zbitych ze sobą komórek krwi. Jeśli taka skrzeplina powstanie w sercu i się oderwie, to popłynie z prądem krwi i zatka jedną z mniejszych lub większych tętnic. Jeśli zatka jedną z tętnic w głowie, zablokuje przepływ krwi i powstanie udar niedokrwienny związany z niedotlenieniem komórek danej części mózgu. Jeśli zatka jedną z tętnic w kończynie dolnej, powstanie jej nagłe, ostre niedokrwienie. Oba stany bezpośrednio zagrażają zdrowiu i życiu; wymagają pilnego kontaktu z lekarzem.

Gdy serce bije zbyt wolno

Jeśli wykryta przez nas częstość tętna wynosi poniżej 60 uderzeń na minutę, możemy mieć do czynienia z bradykardią. W pewnych przypadkach jest to sytuacja prawidłowa, fizjologiczna, np. u sportowców albo w nocy. Często zbyt wolna praca serca będzie powodować objawy takie jak: osłabienie, duszność wysiłkowa, spadek tolerancji wysiłku, zawroty głowy, a nawet omdlenia i utraty przytomności. Jeśli wykryjesz częstość tętna poniżej 60 uderzeń na minutę, warto wykonać badanie EKG. Czasami będzie również potrzebne 24-godzinne (lub dłuższe) monitorowanie EKG metodą Holtera, które polega na całodobowej ocenie EKG za pomocą elektrod przyklejonych do klatki piersiowej. Te badania pozwolą ocenić lekarzowi mechanizm ewentualnej bradyarytmii. U niektórych przedsionki serca będą biły zbyt wolno i przez to powodowały wolną pracę komór. U innych mogą być zaburzenia przewodzenia między przedsionkami a komorami. Dodatkowo doktor sprawdzi też, czy nie ma odwracalnych przyczyn wolnej pracy serca. Najczęściej jest ona związana z niektórymi lekami kardiologicznymi, np. beta-adrenolitykami. Jeśli masz objawy, które można przypisać bradykardii i lekarz wykluczy inne przyczyny, prawdopodobnie możesz zostać zakwalifikowany do wszczepienia układu stymulującego serce, nazywanego inaczej rozrusznikiem.

Gdy serce bije zbyt szybko

Częstość tętna powyżej 100 uderzeń na minutę świadczy o zbyt szybkiej pracy serca, czyli tachykardii. W takiej sytuacji można odczuwać kołatanie serca, uczucie szybkiej pracy serca, dodatkowe pobudzenia serca, zawroty głowy, osłabienie, czasem mogą wystąpić omdlenia. Rodzaj odczuwanych objawów w dużej mierze zależy od częstości pracy serca oraz od przyczyny tak szybkiej pracy. Są sytuacje, w których częstość rytmu serca powyżej 100 uderzeń na minutę jest prawidłowa, np. podczas wysiłku fizycznego. Podczas wystąpienia zbyt szybkiego tętna także warto wykonać badanie EKG albo wspomniane wcześniej długoterminowe monitorowanie EKG metodą Holtera, na podstawie których lekarz będzie mógł ocenić możliwą przyczynę tachyarytmii. Przyczyn tachyarytmii jest wiele, mogą za nie odpowiadać m.in. dodatkowe obszary tkanki przewodzącej czy dodatkowe drogi przewodzenia między przedsionkami i komorami.

Podsumowując, pomiar tętna jest prostym badaniem, które może przeprowadzić praktycznie każdy z nas. Jest on bardzo ważny, ponieważ może pomóc odpowiednio wcześnie wykryć arytmie takie jak migotanie przedsionków, bradyarytmie czy tachyarytmie. Jeśli na podstawie pomiaru fali tętna podejrzewasz, że możesz mieć którąś z nich, nie zwlekaj i wykonaj badanie EKG lub długoterminowe monitorowanie EKG metodą Holtera i skonsultuj się z lekarzem.