Menopauza a ciąża – kiedy płodność kobiety spada?

Wraz z wiekiem zajście w ciążę staje się coraz trudniejsze, a także bardziej ryzykowne. Wynika to ze zmian biologicznych, głównie hormonalnych, jakie zachodzą w ciele dojrzałej kobiety. Czy ciąża po menopauzie jest możliwa? Jak odróżnić menopauzę od ciąży? Aby znaleźć odpowiedzi na te pytania, musimy cofnąć się do początku, a więc wyjaśnić sobie, czym w ogóle jest klimakterium.

Definicja menopauzy często się zaciera – jak brzmi naprawdę?

Pewnie nie raz słyszałaś lub czytałaś artykuł, w którym pojawiają się cytaty w stylu „mam menopauzę, jej objawy to…”. Co jest z nimi nie tak? Chodzi o to, że wprowadzają ludzi w błąd. Menopauza nie daje bowiem symptomów. Uderzenia gorąca, zaburzenia snu, nastroju oraz cyklu menstruacyjnego czy suchość pochwy są charakterystyczne dla perimenopauzy, czy też okresu okołomenopauzalnego, a więc czasu, kiedy kobieta jest przed menopauzą.

Według definicji opracowanej przez Światową Organizację Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO), o przebytej menopauzie mówi się, kiedy od ostatniego cyklicznego krwawienia upłynie rok. A jak to wygląda z biologicznego „punktu widzenia”? Menopauza to tak naprawdę moment, w którym ustaje czynność hormonalna jajników, co prowadzi do całkowitego zatrzymania miesiączki.

Ciąża w okresie menopauzy – czy to możliwe?

Potocznie mówi się, że kobiety przechodzą menopauzę, a cały proces trwa latami, natomiast jest to niepoprawne z perspektywy medycyny, co prowadzi do nieporozumień. Teraz pewnie już rozumiesz, że po menopauzie nie można zajść w ciążę, bo jajniki przestają pracować. Zapłodnienie jest niemożliwe, ponieważ:

• drastycznie spada stężenie estradiolu – cykl menstruacyjny w perimenopauzie zostaje zaburzony z powodu spadku poziomu estrogenów, które odpowiadają m.in. za owulację, podczas której może dojść do zapłodnienia. Kiedy przejdziesz menopauzę, omawianego hormonu będzie tak mało, że miesiączka całkowicie ustanie,
• dochodzi do zatrzymania owulacji – pęcherzyki Graafa nie dojrzewają, a więc nie uwalniają komórki jajowej, która w przebiegu cyklu menstruacyjnego może zostać zapłodniona przez plemnik,
• wygaszenie aktywności ciałka żółtego – ciałko żółte jest ulokowane w jajniku. Podczas ciąży wydziela duże ilości progesteronu, ale to jest niemożliwe, kiedy organizm nie wytwarza komórek jajowych. Natomiast sam progesteron jest niezbędny dla zagnieżdżenia się zarodka w macicy, stworzenia właściwego środowiska i późniejszego rozwoju.

Czy można zajść w ciążę w okresie okołomenopauzalnym?

Teraz, kiedy już wiesz, jaka jest biologiczna różnica pomiędzy menopauzą a perimenopauzą, być może zastanawiasz się, czy można zajść w ciążę, kiedy pojawiają się pierwsze objawy związane z zaburzeniami cyklu menstruacyjnego. Nie ma w tym nic dziwnego, ponieważ specyfika współczesnego życia sprawia, że coraz później decydujemy się na założenie rodziny.

Chociaż zajście w ciąże po 40. roku życia może być trudne, dopóki jajniki są biologicznie czynne, wciąż możesz starać się o potomstwo. Lekarze zajmujący się płodnością nie wykluczają takiej możliwości, jednak musisz mieć świadomość, że w niektórych przypadkach konieczne będzie wdrożenie terapii hormonalnej lub skorzystanie z zapłodnienia in vitro.

Płodność w przebiegu perimenopauzy

W czasie najwyższej aktywności jajników, a więc przed wystąpieniem pierwszych objawów perimenopauzy, kobieta ma około milion pęcherzyków, w których mogą zostać uwolnione komórki jajowe gotowe do zapłodnienia. Dla porównania, w okresie okołomenopauzalnym, kiedy ilość hormonów spada, zostaje zaledwie 300 tysięcy pęcherzyków, a więc trzykrotnie mniej.

Według badań przeprowadzonych w 2014 roku przez M. J. C. Eijkemansa i współ., w grupie testowej kobiet mających 38 lat, 20% nie mogło zajść w ciążę naturalnie. Wśród badanych 41-latek odsetek wzrósł aż do 50%, by w wieku 45. lat osiągnąć 90%. Na podstawie tych liczb można wysnuć stwierdzenie, że w okresie perimenopauzy płodność naturalnie spada, a szanse na zajście w ciążę drastycznie maleją. Przyczyny są dwie:

• mniejsza liczba pęcherzyków Graafa,
• spadek jakości komórek jajowych (co w przypadku okresu okołomenopauzalnego jest spowodowane przede wszystkim spadkiem poziomu hormonów).

Jakie ryzyko niesie ze sobą zajście w ciążę po 35. roku życia?

Być może czułaś presję społeczną w związku z tym, że nie zaszłaś w ciążę przed 30-stką. To przykre, kiedy bliscy nie potrafią zaakceptować twoich decyzji, a społeczeństwo ocenia cię przez pryzmat tego, iż powinnaś rodzić dzieci i zadbać o podtrzymanie gatunku. Musisz jednak pamiętać, że po 35. roku życia ciąża z powodów biologicznych wiążę się ze zwiększonym ryzykiem:

• poronienia,
• wad rozwojowych u płodu – zespół Downa występuje u 1. na 353 dzieci urodzonych przez 35-letnie kobiety. Kiedy kończysz 40 lat, prawdopodobieństwo zdecydowanie wzrasta, bo patologia występuje u 1. na 85 noworodków,
• powikłaniami podczas porodu,
• wystąpienia stanu przedrzucawkowego,
• problemami zdrowotnymi w czasie ciąży i po porodzie.

Ciąża w „okresie menopauzy” – jak możesz zwiększyć swoje szanse w naturalny sposób?

Jeżeli doświadczyłaś już pierwszych objawów perimenopauzy, ale chciałabyś starać się ze swoim partnerem o dziecko, powinnaś przede wszystkim umówić się na wizytę do ginekologa specjalizującego się w leczeniu bezpłodności i z nim omówić wasze możliwości. Będą one zależeć przede wszystkim od stanu twojego zdrowia, ewentualnych chorób towarzyszących, jakości komórek jajowych i nasienia męskiego, a także zaawansowania perimenopauzy.

Uprawiaj seks w czasie owulacji

Owulacja to czas, kiedy płodność kobiety jest największa. Wynika to z procesu jajeczkowania, który pokrótce został już opisany. Skąd możesz wiedzieć, że masz owulację? Charakterystyczna w tym czasie jest biała i gęsta wydzielina z pochwy. Naturalnym objawem może być także tkliwość piersi.

Jeżeli nie doświadczasz takich symptomów, pamiętaj, że owulacja ma miejsce między 14. a 21. dniem cyklu – im cykl menstruacyjny jest dłuższy, tym później dochodzi do uwolnienia komórki jajowej. W tych dniach warto korzystać z paskowych tekstów owulacyjnych dostępnych w aptece, aby potwierdzić, w jakiej fazie znajdują się twoje narządy.

Zadbaj o swoją dietę i aktywność fizyczną

To, co jesz, wpływa na twoje zdrowie oraz psychikę. I nie chodzi tylko o zmniejszenie ryzyka występowania różnych chorób – dieta może całkiem realnie wpłynąć na poprawę płodności. Powinnaś wzbogacić swój jadłospis o kwasy omega-3, w które bogate są ryby, a także omega-6, znajdujące się m.in. w oleju z wiesiołka. Pamiętaj o właściwym stosunku obu kwasów, czyli 3:1.

Regularna, ale nieintensywna aktywność fizyczna sprawi natomiast, że całe twoje ciało się wzmocni. Badania dowodzą również, że codzienne spacery i ćwiczenia aerobowe o średniej intensywności poprawiają pracę wszystkich układów, w tym hormonalnego, a także zmniejszają poziom stresu. To wszystko pozytywnie wpłynie na twoją płodność.

Zapłodnienie metodą in vitro jako alternatywa dla naturalnego zajścia w ciążę

Jeżeli pomimo starań nie możecie doczekać się dziecka, lekarz w okresie perimenopauzy może zaproponować zapłodnienie in vitro, czyli pozaustrojowe. Na czym to polega? W dużym skrócie, lekarz może zapłodnić twoją komórkę jajową w warunkach laboratoryjnych, a następnie zagnieździć rozwinięty zarodek w macicy. Musisz jednak pamiętać, że za podtrzymacie i rozwój ciąży odpowiada przede wszystkim progesteron, a więc ryzyko poronienia wzrasta wraz z postępem perimenopauzy.

KIOM, czyli Krótka Instrukcja. O Menopauzie

KIOM, czyli Krótka Instrukcja. O Menopauzie, powstała, żeby wspierać wszystkie kobiety, które przechodzą menopauzę, i te, które czują, że aktualnie doświadczane przez nie objawy mogą być z nią związane. Powstała także z myślą o osobach, które po prostu chcą się lepiej przygotować do tego etapu: czy dla siebie samych, czy po to, by wiedzieć, jak wspierać bliskie sobie kobiety.

Instrukcja jest po to, aby życzliwie, z troską i w sposób rzeczowy przedstawić Ci zagadnienia związane z menopauzą. Myślimy o niej jak o przyjaciółce, która już przeszła drogę, którą masz przed sobą. Dzieli się z Tobą wiedzą, doświadczeniem, podpowiada możliwości działania tak, żebyś mogła nawigować przez ten etap jak najlepiej dla siebie.

Instrukcję stworzyłyśmy wspólnie z ekspertkami wielu dziedzin, które w sposób jasny, ciekawy i merytoryczny wyjaśniły wiele aspektów menopauzy, a także wspólnie z kobietami, które podzieliły się doświadczeniem tego okresu.

Krótka Instrukcja. O Menopauzie jest darmowa. Możesz przeczytać ją na stronie krotkainstrukcja.pl lub pobrać w formie PDF-a.

Bibliografia:

1. Ameratunga D., Weston G., Osianlis T., Catt J. Vollenhoven B., In vitro fertilisation (IVF) with donor eggs in post-menopausal women: are there differences in pregnancy outcomes in women with premature ovarian failure (POF) compared with women with physiological age-related menopause?, Journal of Assisted Reproduction and Genetics 2009, 26(9-10): 511-514.
2. Banh D,m Havemann D. L., Phepls J. Y., Reproduction beyond menopause: how old is too old for assisted reproductive technology?, Journal of Assisted Reproduction and Genetics 2010, 27(7): 365-370.
3. Drowat L., Pregnancy After Menopause: Is It Possible?, health 2023.
4. Eijkemans M. J. C., van Poppel F., Habbema D. F., Smith K. R., Leridon H., te Velde E. R., Too old to have children? Lessons from natural fertility populations, Human Reproduction 2014, 29(6): 1304-1312.
5. https://www.nia.nih.gov/health/menopause/what-menopause [dostęp 03.12.2023].
6. https://www.womenshealth.gov/menopause/menopause-basics [dostęp 03.12.2023].