Granulocyty – czym są, budowa i normy na leukocyty

Granulocyty to elementy morfotyczne krwi, które pełnią bardzo ważne role w układzie immunologicznym człowieka. Podwyższony lub obniżony poziom leukocytów, do których należą granulocyty, świadczy o toczącym się w organizmie procesie chorobowym. Badaniem, które umożliwia ocenę jakościową i ilościową poszczególnych rodzajów granulocytów (neutrofili, bazofili i eozynofili) jest morfologia krwi z rozmazem.

Co to są granulocyty?

Budowa granulocytów

Granulocyt to kulista komórka polimorfonuklearna, która zawiera jądro oraz ziarnistości. Młodociane granulocyty mają jądro niepodzielone i są nazywane granulocytami pałeczkowatymi. W nieco starszych komórkach jądro jest dwusegmentowe, natomiast w granulocytach dojrzałych jądro ma pięć segmentów. Te typy leukocytów to granulocyty segmentowane. Granulocyty z większą, nieprawidłową liczbę segmentów obserwuje się m.in w przebiegu białaczki i przewlekłego zapalenia nerek. 

W ziarnistościach granulocytów znajdują się różne substancje, które komórki uwalniają w procesie egzocytozy. Wyróżnia się cztery rodzaje ziarnistości. Ziarnistości azurofilne gromadzą białka o działaniu antybakteryjnym, antywirusowym i antygrzybicznym oraz enzymy proteazy niszczące drobnoustroje. Ziarnistości żelatynazynowe zawierają m.in. acetylotransferazę, lipokalinę i lizozym o silnych właściwościach antybakteryjnych.

Ziarnistości wydzielnicze składają się z albuminy, białek osocza i fosfatazy zasadowej, a w ziarnistościach specyficznych przechowywana jest histaminaza, kolagenaza i laktoferyna. Kiedy granulocyt rozpozna patogen, rozpuszcza jego błonę komórkową i wykorzystuje zgromadzone w ziarnistościach substancje do unicestwienia obcej komórki.

Rodzaje granulocytów

Granulocyty dzieli się na trzy rodzaje:

1. granulocyty kwasochłonne (eozynofile -EOS),
2. granulocyty zasadochłonne (bazofile -BASO),
3. granulocyty obojętnochłonne (neutrofile – NEUT).

Podział ten uwzględnia różnice w budowie, funkcjach oraz zdolności granulocytów do pochłaniania wybranych barwników.

Granulocyty kwasochłonne stanowią 1-6 proc. wszystkich leukocytów. Kiedy oglądamy je pod mikroskopem, widzimy, że mają kształt oprawek okularów. Pod wpływem eozyny barwią się na kolor ceglastoczerwony. Funkcją eozynofilii jest niszczenie alergenów i pasożytów w procesie fagocytozy. Pomimo korzystnego działania na organizm, granulocyty kwasochłonne mogą też przyczyniać się do pojawienia się astmy oskrzelowej.

Granulocyty zasadochłonne stanowią 1 proc. wszystkich leukocytów. Pełnią ważną rolę w odporności komórkowej, biorą udział w procesach zapalnych oraz uwalniają histaminę, która wywołuje objawy typowe dla alergii, takie jak: pokrzywka, nieżyt nosa, zaczerwienie czy bóle brzucha. Po wykonaniu rozmazu krwi bazofile barwią się na niebiesko. W morfologii krwi określane są skrótem BASO.

Granulocyty obojętnochłonne to najliczniejsze komórki z grupy leukocytów. Organizm wykorzystuje je do obrony przed drobnoustrojami. Podobnie jak eozynofile, neutrofile mają zdolność do fagocytozy i niszczenia patogenów.

Norma na granulocyty

Prawidłowy skład procentowy leukocytów w rozmazie krwi obwodowej jest następujący:

• granulocyty obojętnochłonne: 1800 – 8000/µl; w tym granulocyty pałeczkowate: 3-5 proc. oraz granulocyty segmentowane: 57-65 proc.,
• granulocyty kwasochłonne (eozynofile): 50–400/µl, 2-4 proc.,
• granulocyty zasadochłonne (bazofile): 0–300/µl, 0-1 proc..

Czasami we krwi znajdują się również niedojrzałe granulocyty (IG), czyli młodociane formy białych krwinek. Są one produkowane w większej ilości podczas stanu zapalnego organizmu, ich liczba może też wzrosnąć w czasie ciąży. Wysoki poziom tych form leukocytów obserwuje się w białaczce szpikowej.

Podwyższony i obniżony poziom granulocytów

Podwyższony poziom leukocytów określany jest jako leukocytoza. Do przyczyn wysokiej liczby granulocytów kwasochłonnych zalicza się:

• stany zapalne organizmu,
• zakażenia bakteryjne, wirusowe i pasożytnicze (wzrasta w nich szczególnie poziom granulocytów pałeczkowatych),
• choroby nowotworowe,
• alergie,
• choroby płuc,
• choroby tkanki łącznej.

Obniżony poziom leukocytów to leukopenia. Spadek wytwarzania białych krwinek ma miejsce w chorobach szpiku kostnego, niektórych infekcjach bakteryjnych i pierwotniakowych oraz w chorobach zakaźnych. Wyższe ryzyko spadku liczby granulocytów występuje u osób po urazach i zabiegach operacyjnych, chorych leczonych glikokortykosteroidami i u osób narażonych na przewlekły stres.

Podwyższony poziom bazofilii (bazofilia) obserwuje się w alergiach, chorobach reumatycznych, niedoczynności tarczycy i chorobach zapalnych jelit. Niski poziom bazofili (bazopenia) występuje u chorych z nadczynnością tarczycy i kory nadnerczy, zapaleniem płuc, narażonych na przewlekły stres oraz leczonych antybiotykami lub glikokortykosteroidami.

Bibliografia:

1. Ł. Pijanowski, M. Chadzińska, Neutrofile – nieustraszeni pogromcy patogenów, Wszechświat 113 4/6 2012.
2. W. Traczyk, Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
3. A. Szczeklik, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.