Kolka wątrobowa: objawy, przyczyny i sposoby leczenia

Jeśli cierpisz na epizodyczny, nagły i silny ból brzucha, występujący po zjedzeniu tłustego posiłku, jego przyczyną może być kolka wątrobowa. Jako objaw nieprawidłowej pracy pęcherzyka żółciowego może wskazywać na poważniejsze choroby. W zapobieganiu kolce wątrobowej istotną rolę odgrywa nie tylko leczenie farmakologiczne ale i odpowiednia dieta. 

Co to jest kolka wątrobowa? 

Kolkę wątrobowa, zwaną też kolką żółciową definiuje się jako nagły, niezwykle silny ból brzucha zlokalizowany w prawym podżebrzu/środkowym nadbrzuszu promieniujący do prawego barku lub okolicy łopatkowej. Ból zwykle pojawia się po zjedzeniu dużego, tłustego posiłku, który powoduje skurcz pęcherzyka żółciowego i ustępuje po około 2-3 godzinach.  Kolka wątrobowa może być jednym z objawów kamicy żółciowej – schorzenia, w którym w pęcherzyku żółciowym gromadzą się złogi w postaci kamieni doprowadzające do zatkania przewodu pęcherzykowego. 

Kolka wątrobowa – przyczyny 

Tłuste posiłki powodują uwalnianie cholecystokininy (CCK) z dwunastnicy, co doprowadza do skurczu pęcherzyka żółciowego. Skurcz ten może spowodować przesunięcie kamieni z pęcherzyka żółciowego do przewodu pęcherzykowego lub wspólnego przewodu żółciowego. Kamienie żółciowe, które składają się z cholesterolu lub bilirubiny, podrażniają wyściółkę przewodów powodując ból trzewny oraz zamykają światło przewodu pęcherzykowego. 

Kamica żółciowa w 95% jest przyczyną wystąpienia kolki wątrobowej, której czynnikami ryzyka są:

• Płeć – kobiety chorują znacznie częściej niż mężczyźni
• Ciąża
• Nagła utrata masy ciała 
• Osoby w podeszłym wieku i po przeszczepie wątroby 
• Osoby ze współistniejącymi chorobami takimi jak cukrzyca, otyłość, hipertriglicerydemia i mukowiscydoza. 

Kolka wątrobowa – objawy 

Kamienie w pęcherzyku żółciowym zwykle nie powodują żadnych objawów (jest to tzw. kamica żółciowa bezobjawowa). Jeśli pojawi się kolka wątrobowa, bólowi mogą towarzyszyć nudności, wymioty, niepokój oraz nadmierna potliwość, czasem gorączka. 

Kolka wątrobowa – rozpoznanie 

Pojawienie się niepokojących objawów kolki wątrobowej jest wskazaniem do konsultacji lekarskiej. 

Do testów laboratoryjnych, które są wykonywane w przypadku podejrzenia kamicy żółciowej należy pełna morfologia krwi oraz testy czynności wątroby. Dzięki nim można wykluczyć poważniejszą patologię pęcherzyka żółciowego, taką jak ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego lub zapalenie dróg żółciowych. Na te dwa schorzenia może wskazywać podwyższona liczba białych krwinek (WBC). Podwyższone enzymy wątrobowe, takie jak bilirubina bezpośrednia, AST, ALT, ALP i GGT sugerują kamień lub zatkanie wspólnego przewodu żółciowego. 

Wśród badań diagnostycznych mogą być również zlecone USG i tomografia komputerowa (TK) jamy brzusznej. Endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna (ERCP) może być wykorzystana jeśli wszystkie inne obrazowania dają niejednoznaczny wynik.

Kolka wątrobowa – leczenie 

Leczenie ostrego napadu kolki wątrobowej polega na:

• Zaprzestaniu spożywania pokarmów 

• W przypadku wymiotów uzupełnienia płynów i elektrolitów 
• Przy braku ustąpienia objawów podaży leków rozkurczowych (papaweryna, drotaweryna, hioscyna, nitrogliceryna podjęzykowo) oraz przeciwbólowych (paracetamol, niesteroidowe leki przeciwzapalne, petydyna lub pentazocyna, ale nie morfina) 

Objawowa kamica żółciowa może być wskazaniem do wykonania operacji chirurgicznej, w której dochodzi do usunięcia pęcherzyka żółciowego wraz ze złogami. Zabieg taki nosi nazwę cholecystektomii.  Niektórzy pacjenci po wycięciu woreczka żółciowego nadal skarżą się na ból podobny do kolki żółciowej. Jest to tzw. zespół po cholecystektomii, w którym objawy zwykle nie są związane z drogami żółciowymi, a innymi schorzeniami jak choroba wrzodowa, zapalenie trzustki czy nietolerancja pokarmowa. 

Kolka wątrobowa – dieta 

Odpowiednia dieta i aktywność fizyczna są kluczowe w zapobieganiu kamicy żółciowej, a więc i jej objawowi jakim jest kolka żółciowa.  Ważnym elementem profilaktyki jest utrzymanie prawidłowej masy ciała. Osoby otyłe i na diecie wysokokalorycznej narażone są bowiem na zastoje żółci w pęcherzyku żółciowym, częstsze pojawianie się kamieni żółciowych, insulinooporność i hiperlipidemie. 

Dieta powinna opierać się na założeniach diety łatwostrawnej z ograniczeniem tłuszczu. Jej celem jest redukcja nadmiernej masy ciała, dostarczanie niezbędnych składników odżywczych, w tym witamin i minerałów oraz eliminowanie produktów przeciwwskazanych.  

Zaleca się  

• Regularne spożywanie 5-6 posiłków dziennie opartych na urozmaiconych i nieprzetworzonych produktach. 
• Zadbanie o odpowiednią podaż błonnika i wapnia (adekwatną do norm dla wieku i płci), które obniżają poziom kwasów żółciowych w organizmie. 
• Spożywanie dużej ilości  płynów, aby utrzymać dobre nawodnienie organizmu. Ograniczenie spożycia kofeiny i alkoholu. 
• Unikanie produktów bogatych w cukry proste, w tym słodyczy i napojów słodzonych. 
• Wyeliminowanie produktów i potraw wysokotłuszczowych, zawierających kwasy tłuszczowe nasycone i cholesterol. Zastąpienie ich produktami o wysokiej zawartości zdrowych nienasyconych kwasów tłuszczowych. 

Produkty i potrawy wskazane i przeciwwskazane w diecie przedstawia poniższa tabela. 

Bibliografia:

[1] David F. Sigmon; Nalin Dayal; Marcelle Meseeha, “Biliary colic,” StatPearls Publ., 2020. 

[2] Dzieniszewski Jan and Godziemba– Maliszewska Ewa, “Kolka żółciowa – banalny problem czy poważna choroba?,” Med. i pasje, 2009. 

[3] Hartleb Marek i wsp., “Rekomendacje postępowania u chorych z zaburzeniami czynności wątroby i kamicą dróg żółciowych dla lekarzy POZ,” Lek. POZ, vol. 4, 2017. 

[4] Ciborowska Helena and Rudnicka Anna, Dietetyka Żywienie zdrowego i chorego człowieka. PZWL.2014.