Szczepionka DTP (błonica, krztusiec, tężec) – informacje, przeciwwskazania i efekty uboczne

DTP jest szczepionką skojarzoną przeciwko błonicy, krztuścowi oraz tężcowi. Szczepienie pierwotne obejmuje trzy dawki podawane w pierwszych sześciu miesiącach życia dziecka, natomiast szczepienie uzupełniające przeprowadza się w 2. roku życia.

Przed czym chroni DTP?

Szczepionka ma za zadanie uodpornić dzieci na trzy różne choroby zakaźne o wyjątkowo groźnym przebiegu.

Błonica wywoływana jest przez bakterię zwaną maczugowcem błonicy. W swojej najczęściej występującej postaci powoduje obrzmienie szyi, gorączkę, problemy z połykaniem i mówieniem, pojawia się także biały nalot w gardle. Zaawansowana błonica gardła może spowodować intoksykację całego organizmu oraz stany zapalne i porażenia mięśni, w tym mięśnia sercowego.

Rzadszą, ale groźniejszą postacią błonicy jest błonica krtani, zwana także krupem. W przebiegu choroby następuje zwężenie się szpary głośni, kończące się uduszeniem pacjenta w wyniku niedrożności dróg oddechowych.

Krztusiec charakteryzuje się przede wszystkim napadowym kaszlem, z towarzyszącym nieżytem dróg oddechowych, wymiotami oraz bezdechem. U większości pacjentów krztusiec ustępuje po dziesięciu tygodniach, jest to jednak choroba szczególnie groźna dla dzieci poniżej 1. roku życia – co roku ok. 190 tys. niemowląt ginie w wyniku krztuśca, głównie poprzez niedrożność dróg oddechowych, zakrztuszenie się wymiocinami lub powikłania w postaci zapalenia płuc.

Tężec jest chorobą przyranną, wywoływaną przez laseczkę tężca. Głównym objawem są mimowolne skurcze mięśni oraz charakterystyczne łukowate wygięcie kręgosłupa ku tyłowi (opistotonus). Do zakażenia tężcem może dojść u noworodków, których matka nie została uodporniona. W przypadku braku pomocy medycznej śmiertelność noworodków chorych na tężec sięga 90%.

Jakie są przeciwwskazania do przyjęcia szczepionki DTP?

Najczęściej występującym przeciwwskazaniem jest alergia na którykolwiek ze składników szczepionki. DTP zawiera w składzie:

• Toksoid błoniczy;
• Toksoid tężcowy;
• Zawiesinę inaktywowanego szczepu Bordetella pertussis;
• Substancje pomocnicze i konserwanty: uwodniony wodorotlenek glinu, chlorek sodu i tiomersal.

Pewne kontrowersje wzbudza zwłaszcza tiomersal, czyli sól sodowa kwasu etylortęciotiosalicylowego, używana jako konserwant w szczepionce DTP. Znajdujące się w tym związku rtęć jest jednak szybko metabolizowana do etylortęci i wydalana w z organizmu – w przeciwieństwie do bioakumulującej się dimetylortęci, którą można znaleźć np. w rybach morskich.

Ulotka szczepionki DTP podaję również informację, że szczepienia nie powinno się stosować, jeśli w ciągu 2 dni od podania poprzedniej dawki:

• wystąpił trwający 3 i więcej godzin nieutulony ciągły płacz;
• nastąpiło podwyższenie temperatury ciała do 40,5⁰C i powyżej;
• miała miejsce utrata świadomości lub epizod hipotoniczno– hiporeaktywny.

Oraz jeśli w ciągu 3 dni od poprzedniego podania szczepionki:

• wystąpiły objawy mózgowe manifestujące się zaburzeniem świadomości i ogniskowymi objawami neurologicznymi;
• wystąpiły drgawki przebiegające z gorączką lub bez.

Dodatkowymi przeciwwskazaniami ogólnymi są przebiegające ostre stany chorobowe lub zaostrzenie się chorób przewlekłych.

Szczepionka DTP – skutki uboczne

Możliwe skutki uboczne związane są głównie z wystąpieniem alergii na któryś ze składników szczepionki oraz reakcją stresową niemowląt na wkłucie. Wszelkie ewentualnie działania niepożądane należy zgłosić lekarzowi lub pielęgniarce.

Lista działań niepożądanych szczepionki DTP:

• powiększenie i/lub bolesność węzłów chłonnych;
• reakcja alergiczna (głównie na triomersal);
• zmniejszenie/utrata apetytu;
• nieutulony ciągły płacz, zwiększona drażliwość (jako reakcja na wkłucie)
• zmniejszona wrażliwość na bodźce;
• zaburzenia neurologiczne, w tym drgawki;
• senność,
• drżenia;
• kaszel;
• wymioty;
• biegunka;
• dreszcze;
• gorączka do 39 – 40⁰C;
• odczyny miejscowe.

Z pełną listą działań niepożądanych można zapoznać się czytając ulotkę dołączoną do szczepionki. Na listę działań niepożądanych wpisuje się z zasady każdą reakcję, która zaszła po podaniu szczepionki, aczkolwiek warto zdawać sobie sprawę, że w niektórych przypadkach trudno udowodnić ewentualny związek przyczynowo-skutkowy.

Zobacz także: Gorączka po szczepieniu – czy warto się niepokoić?

Gdzie zgłaszać działania niepożądane szczepionki?

W razie wystąpienia wszelkich działań niepożądanych po podaniu DTP, zwłaszcza niewymienionych w ulotce, należy je zgłosić pod adresem:

Departament Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych,

Al. Jerozolimskie 181C, 02-222 Warszawa,

tel.: 22 49-21-301, fax: 22 49-21-309,

e-mail: ndl@urpl.gov.pl.

Źródła:

1. Choroby zakaźne i pasożytnicze. Zdzisław Dziubek (red.). Wyd. wydanie III uaktualnione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003, s. 105-107;
2. Shibley GS, Hoelscher H (September 1934). „Studies on whooping cough. I. Type-specific (S) and dissociation (R) forms of haemophilus pertussis”. The Journal of Experimental;
3. „Pertussis | Whooping Cough | Cases in Other Countries | CDC”.
4. Ryszard Podemski: Kompendium neurologii. Gdańsk: Via Medica, 2008. ISBN 978-83-7555-054;