Aldosteron – badanie, norma. Nadmiar i niedobór aldosteronu

Aldosteron to hormon produkowany przez korę nadnerczy, którego podstawową rolą jest udział w regulacji poziomu sodu i potasu w organizmie. Stanowi kluczowy element układu renina-angiotensyna-aldosteron, odpowiedzialnego m.in. za utrzymywanie prawidłowego ciśnienia krwi. Kiedy wykonujemy badanie poziomu hormonu i czym spowodowane są nieprawidłowości w jego wynikach? Jakie objawy daje niedobór lub nadmiar aldosteronu?

Co to jest aldosteron?

Aldosteron jest hormonem steroidowym wydzielanym przez korę nadnerczy. Zaliczamy go do grupy mineralokortykosterydów. Główną funkcję aldosteronu stanowi utrzymywanie prawidłowej gospodarki wodno-mineralnej organizmu. Hormon odpowiada za stymulowanie wydalania potasu z moczem oraz wchłanianie zwrotne sodu i wody w nerkach. Dzięki temu umożliwia utrzymywanie odpowiedniego poziomu nawodnienia organizmu oraz prawidłowego ciśnienia krwi.

Aldosteron – działanie

Działanie aldosteronu ściśle łączy się z funkcjonowaniem dwóch innych hormonów – reniny i angiotensyny. Te trzy substancje razem tworzą układ renina-angiotensyna-aldosteron (RAA), który jest aktywowany, gdy zmniejsza się przepływ krwi przez nerki (np. w sytuacji obniżonego ciśnienia tętniczego). Renina odpowiada za aktywację produkcji angiotensyny, która następnie powoduje wydzielanie aldosteronu. Działanie aldosteronu skutkuje wzrostem ciśnienia krwi.

Badanie aldosteronu – wskazania

Wskazaniem do przeprowadzenia badania aldosteronu jest obecność objawów sugerujących możliwość występowania nadmiaru lub niedoboru tego hormonu w organizmie:

• w przypadku nadmiaru aldosteronu to przede wszystkim nadciśnienie tętnicze (szczególnie jeśli jest oporne na leczenie lub rozwija się w młodym wieku), osłabienie mięśni, niski poziom potasu we krwi,
• przy niedoborze aldosteronu pojawia się natomiast m.in. niskie ciśnienie krwi, wysokie stężenie potasu i niskie stężenie sodu we krwi.

Stężenie aldosteronu we krwi podlega zmianom na skutek stresu, ilości spożywanej soli, pozycji ciała, cyklu dobowego, przyjmowania niektórych leków (m.in. niesteroidowych leków przeciwzapalnych, beta-blokerów, sterydów, inhibitorów ACE, doustnej antykoncepcji hormonalnej). W związku z tym, aby wynik testu laboratoryjnego był miarodajny, należy zadbać o wcześniejsze przygotowanie. Lekarz kierujący na badanie aldosteronu może poprosić pacjenta o odstawienie wybranych leków na czas kilku tygodni przed badaniem. Czasami zleca również zastosowanie diety niskosodowej. Przed pobraniem próbki krwi wymagane jest pozostawanie w takiej samej pozycji (stojącej lub leżącej) przez 1-2 h. Badanie wykonuje się w godzinach porannych.

Aldosteron – norma

Normy stężenia aldosteronu różnią się w zależności od laboratorium, w którym przeprowadzane jest badanie oraz sposobu przygotowania pacjenta do pobrania próbki (np. zastosowania diety niskosodowej). Wyniki testu interpretowane są przez lekarza w oparciu o wartości referencyjne podane przez laboratorium oraz znajomość czynników, które mogły wpłynąć na zmiany stężenia aldosteronu we krwi.

Aldosteron – cena badania

Oznaczenie można wykonać na koszt Narodowego Funduszu Zdrowia na podstawie skierowania. Cena badania aldosteronu wykonywanego prywatnie waha się w granicach 40-70 złotych.

Nadmiar aldosteronu

Nadmiar aldosteronu (hiperaldosteronizm) w organizmie może mieć charakter pierwotny lub wtórny. Ten drugi w populacji występuje dużo częściej. Jakie są przyczyny i objawy nadmiaru aldosteronu w każdym z tych przypadków?

Pierwotny nadmiar aldosteronu nazywamy zespołem Conna. Jest on wywołany zwiększoną produkcją hormonu przez korę nadnerczy. Najczęściej dzieje się tak z powodu występowania łagodnego nowotworu w obszarze tego gruczołu. Przy pierwotnym nadmiarze aldosteronu następuje wzrost intensywności wchłaniania zwrotnego sodu i zwiększona utrata potasu z organizmu. Objawy obejmują bóle głowy, osłabienie mięśni, podwyższenie ciśnienia krwi.

Wtórny nadmiar aldosteronu wywołany jest przez inne przyczyny niż problemy z wydzielaniem hormonu przez korę nadnerczy. Mogą to być m.in.:

• niewydolność serca,
• marskość wątroby,
• choroby nerek,
• stan przedrzucawkowy u kobiet w ciąży,
• odwodnienie.

Objawy wtórnego nadmiaru aldosteronu są takie same jak w przypadku pierwotnego typu schorzenia, dodatkowo mogą jednak występować symptomy choroby, która stanowi przyczynę hiperaldosteronizmu.

Niedobór aldosteronu

Niedobór aldosteronu (hipoaldosteronizm) może powstawać na skutek niewystarczającej produkcji lub zaburzonego działania hormonu w organizmie. Podstawowe zmiany, które wywołuje taki stan to spadek poziomu sodu oraz wzrost stężenia potasu we krwi. Niski poziom aldosteronu może powodować objawy w postaci:

• osłabienia mięśni,
• mdłości,
• zaburzenia rytmu serca i palpitacji,
• niskiego ciśnienia krwi.

Przyczynami niedoboru aldosteronu są m.in. choroba Addisona (pierwotny hipoaldosteronizm), zatrucie ołowiem, choroby nerek, ostry stan chorobowy, przyjmowanie niektórych leków (takich jak niesteroidowe leki przeciwzapalne, heparyna, leki stosowane przy niewydolności serca). W bardzo nielicznych przypadkach hipoaldosteronizm ma charakter wrodzony, powstający na skutek dziedziczenia mutacji genetycznej.

Bibliografia:

1. American Association for Clinical Chemistry (2019) Aldosterone and Renin, Lab Tests Online.
2. National Institutes of Health (2019) Hypoaldosteronism.