Wydaje ci się, że o trzustce wiesz wszystko? Sprawdź te odpowiedzi

Słyszałaś o trzustce, ale nie wiesz, gdzie leży, jaką pełni funkcję, ani jak rozpoznać, że coś z nią nie tak? Warto się tego dowiedzieć, bo to naprawdę ważny organ.

Na początku trzeba sobie przypomnieć kilka rzeczy. Trzustka jest zbudowana ze zrazików i zalicza się ją do narządów miąższowych, podobnie jak nerki czy wątrobę. Ze względu na budowę możemy ją podzielić na głowę, szyjkę, trzon i ogon. Natomiast czynnościowo wyróżniamy część wewnątrzwydzielniczą i zewnątrzwydzielniczą. Do tej drugiej zaliczamy pęcherzyki, które wydzielają sok trzustkowy, a także przewody międzyzrazikowe. Z kolei w skład części wewnątrzwydzielniczej wchodzą tzw. wyspy trzustkowe (wyspy Langerhansa), czyli skupiska różnego rodzaju komórek.

Szacuje się, że ich liczba to ok. 2 milionów, przy czym stanowią zaledwie 2 proc. całkowitej masy trzustki. W większości wyspy zbudowane są z komórek beta (ok. 60 proc.), które wydzielają insulinę, oraz z komórek alfa (ok. 25 proc.), które wydzielają glukagon.

Po co nam trzustka?

Jak już wiemy, trzustkę dzielimy ze względu na jej funkcję na część zewnątrz- oraz wewnątrzwydzielniczą. Ta pierwsza produkuje dziennie ponad 1 litr soku trzustkowego, który trafia do dwunastnicy i umożliwia trawienie białek, węglowodanów czy tłuszczów (przy udziale żółci).

Druga część z kolei odpowiada za utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi poprzez wydzielanie odpowiednich hormonów. Insulina pobudza wchłanianie glukozy do komórek, syntezę glikogenu w wątrobie i mięśniach oraz syntezę kwasów tłuszczowych w tkance tłuszczowej. Zwiększa również tempo metabolizmu glukozy i pobudza syntezę białek. Glukagon zaś działa na komórki wątroby i tkanki tłuszczowej, prowadząc do wzrostu stężenia glukozy we krwi. Trzustka ma również wpływ na funkcję pęcherzyka żółciowego dzięki wydzielaniu hormonu zwanego gastryną.

Czy można żyć bez trzustki?

Tak. Trzustka jest niezwykle ważnym narządem, jednak istnieje możliwość jego resekcji, czyli usunięcia w całości lub częściowo. Oczywiście jest to dopuszczalne wyłącznie w wyjątkowych przypadkach, takich jak np. zaawansowana choroba nowotworowa. Możliwe jest wtedy częściowe lub całkowite wycięcie narządu w zależności od rozległości choroby oraz stanu pacjenta.

Pierwsza tego typu operacja została wykonana już w latach 30. ubiegłego wieku. Od tamtego czasu wiele się zmieniło, dysponujemy znacznie większą wiedzą z zakresu anestezjologii i intensywnej opieki medycznej. Jednak operacja ta nie należy do rutynowych, m.in. ze względu na lokalizację i utrudniony dostęp do narządu. Osoby bez trzustki muszą do końca życia zażywać leki, a także pozostać na lekkostrawnej diecie.

Co powinno wzbudzić naszą czujność?

Przede wszystkim palący ból w okolicy nadbrzusza, promieniujący do pleców, który nasila się podczas leżenia na wznak. W przypadku trzustki dolegliwości narastają zazwyczaj bezpośrednio po piciu lub jedzeniu (w szczególności dotyczy to tłustych potraw). Nie jest to jednak regułą, bo ból może się pojawić również kilkanaście godzin po posiłku i utrzymywać się nawet przez kilka dni.

Problemy z trzustką skutkują nieprawidłowym trawieniem pokarmów oraz obniżonym przyswajaniem składników odżywczych, prowadząc bardzo często do utraty masy ciała lub niedożywienia. Naszą uwagę powinny zwrócić również gorączka, nudności, ból głowy oraz problemy z koncentracją. Niestety są to mało specyficzne objawy, których nie można interpretować samodzielnie. 

Jakie choroby trzustki występują najczęściej?

Do najczęstszych schorzeń trzustki zaliczamy zapalenia, zarówno ostre, jak i przewlekłe, nowotwory oraz torbiele trzustki. Bezpośrednią przyczyną ostrych zapaleń jest nagła aktywacja tak zwanych enzymów proteolitycznych wewnątrz komórek trzustki, co prowadzi do trawienia białek budujących narząd oraz sąsiadujące tkanki. Przewlekłe zapalenie trzustki to z kolei długotrwały proces zapalny, który prowadzi do nieodwracalnych zmian w budowie tego narządu. W zaawansowanych przypadkach może dojść nawet do zwłóknienia, pojawienia się zwapnień czy zaniku miąższu.

Oba rodzaje zapaleń mogą poprzedzać wystąpienie raka trzustki, który dotyczy zazwyczaj dobrze rozwiniętych państw. Jak się okazuje, nowotwory trzustki są czwartą najczęstszą przyczyną zgonów zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn w Europie i Stanach Zjednoczonych. Dzieje się tak m.in. ze względu na bezobjawowy przebieg choroby i możliwość rozpoznania dopiero w zaawansowanym stadium.

Kolejnym bardzo częstym schorzeniem w naszej populacji jest cukrzyca, czyli choroba metaboliczna związana z upośledzoną regulacją poziomu glukozy i upośledzoną tolerancją glukozy, które skutkują występowaniem hiperglikemii (wzrost stężenia glukozy we krwi powyżej norm).

Jak dbać o trzustkę?

Większość chorób trzustki jest ściśle związana ze stylem życia, dlatego zarówno w profilaktyce, jak i w leczeniu tych schorzeń zaleca się pewne modyfikacje. Przede wszystkim należy zacząć od ograniczenia ilości spożywanych cukrów oraz produktów zawierających mąkę. W diecie powinny się za to pojawić warzywa, np. kapusta, brokuły, kalafior czy brukselka, oraz produkty bogate w błonnik. Zaleca się również spożywanie roślin strączkowych oraz ryb.

Należy natomiast unikać napojów alkoholowych oraz całkowicie zrezygnować z palenia tytoniu. Do czynników zwiększających ryzyko wystąpienia chorób trzustki należą również nadwaga i otyłość, dlatego oprócz zmian w diecie warto do swojego planu dnia wprowadzić także aktywność fizyczną.