6 zagrożeń związanych z niedoborem selenu

Kiedy myślimy o minerałach niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu, rzadko przychodzi nam do głowy selen. Dla zaspokojenia naszych potrzeb wystarczą śladowe ilości tego pierwiastka, jednak jego deficyt może spowodować wiele kłopotów ze zdrowiem, między innymi: wypadanie włosów, zmęczenie, obniżoną odporność, kłopoty z koncentracją.

Selen wspomaga funkcje układu odpornościowego i tarczycy. Jego niedobór natomiast prowadzi do problemów z płodnością u mężczyzn, depresji, zaburzeń pamięci, zwiększonego ryzyka nowotworów, chorób serca i tarczycy.

To pierwiastek niezbędny do wytworzenia peroksydazy glutationowej – enzymu o silnych właściwościach antyutleniających. Gdy jest go za mało, dochodzi do zachwiania równowagi organizmu zwanej stresem oksydacyjnym.

Co ma selen do wolnych rodników?

Podczas każdego oddechu, kiedy tlen przetwarzany jest na energię, powstają również cząsteczki zwane wolnymi rodnikami tlenowymi. Mogą one powodować uszkodzenia komórek, a także mutacje DNA. Zazwyczaj tak się nie dzieje, bo destrukcyjnym działaniom wolnych rodników zapobiegają antyoksydanty (przeciwutleniacze).

Równowagę między wolnymi rodnikami a przeciwutleniaczami mogą jednak zaburzyć różnego rodzaju czynniki. Zarówno zewnętrzne – zanieczyszczone środowisko, narażenie się na kontakt z metalami ciężkimi (obecne w spalinach samochodowych i w skażonej żywności), palenie papierosów, regularne zażywanie pewnych leków (np. antydepresantów, pigułek antykoncepcyjnych czy sterydów), nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV ‒ jak i wewnętrzne – stres, niedobór niektórych witamin i minerałów, w tym właśnie selenu.

Brak odpowiedniej ilości selenu w organizmie może być spowodowany kilkoma czynnikami. Po pierwsze: spożywaniem żywności roślinnej, która wyrosła na glebach ubogich w selen (uwaga ‒ Polska to jeden z obszarów, gdzie gleba charakteryzuje się niską zawartością selenu!). Po drugie: jedzeniem mięs pochodzących od zwierząt karmionych paszami zawierającymi niewiele selenu. Po trzecie: przewlekłymi dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, zwłaszcza jelitowymi (m.in. celiakią czy chorobą Crohna).

Sygnały świadczące o niedoborze selenu

Oto sygnały, które mogą świadczyć o niedoborze tego pierwiastka.

1. Wypadanie włosów oraz przebarwienia paznokci
Mogą wskazywać na deficyt selenu, zwłaszcza gdy fryzura przerzedza się w miarę szybko i równomiernie. Przy dużych niedoborach włoski mogą wypadać również z przedramion i podudzi! Na płytkach paznokci pojawiają się natomiast białe przebarwienia.

2. Zmęczenie
Selen jest niezbędny, by przeobrazić hormon tarczycy T4 (tyroksynę) w aktywną formę hormonu – T3 (trójjodotyroninę). Jeśli poziom obu hormonów jest niski, rośnie ryzyko niedoczynności tarczycy, a wraz z nią takich objawów jak ospałość, zmęczenie, depresja i niekontrolowany przyrost wagi. Dlatego w przypadku niedoczynności tarczycy wskazane jest zarówno zwiększenie ilości selenu w diecie, jak i jego suplementacja ‒ oczywiście po wcześniejszej konsultacji z lekarzem.

3. Obniżona odporność
Zaburzony proces wytarzania peroksydazy glutationowej prowadzi do spadku odporności organizmu i częstego łapania wirusowych infekcji, takich jak przeziębienie i grypa. Dodatkowy czynnik sprzyjający zakażeniom bakteryjnym, powiązany z deficytem selenu to niedoczynność tarczycy, która dodatkowo osłabia zdolności układu immunologicznego w walce z patogenami.

4. Kłopoty z koncentracją
O deficytach selenu mogą świadczyć kłopoty ze skupieniem się połączone z osłabieniem pamięci krótko- i długoterminowej, a także uczuciem „zamglenia”. Warto więc rozważyć możliwość suplementacji selenu, gdy zużywamy mnóstwo energii, by skoncentrować się na wykonywanym zadaniu, i notorycznie zapominamy o punktach swojego rozkładu dnia. Taka sytuacja prowadzi do spadku energii umysłowej, co w dłuższej perspektywie sprzyja depresji i rozdrażnieniu.

Uwaga: badania naukowe wskazują również, że niedobór selenu może być jednym czynników rozwoju chorób neurodegeneracyjnych mózgu. Przed rozpoczęciem suplementacji decyzję zawsze trzeba skonsultować z lekarzem.

5. Problemy z płodnością mężczyzn
Niepłodność może wynikać z wielu przyczyn, a niedobór selenu nie jest czołową z nich. Jednak panom starającym się o potomka warto zalecić przyjrzenie się swojej diecie i ewentualne uzupełnienie niedoborów selenu. Pierwiastek ten wpływa bowiem na jakość i ruchliwość plemników.

6. Wolne gojenie się skaleczeń
Gdy skaleczenie czy siniaki znikają bardzo wolno, może to być spowodowane deficytem selenu. Pierwiastek ten, niezbędny w procesie powstawania antyoksydantu – peroksydazy glutationowej – ma bowiem wpływ na tempo regeneracji tkanek. W kontekście wolnego gojenia się ran bardzo istotny jest także aspekt cukrzycy – przy tym schorzeniu wszelkie rany także wolniej się goją.

Jakie są naturalne źródła selenu?

Produkty bogate w selen to: pestki dyni, siemię lniane, orzechy włoskie i brazylijskie, zarodki pszenne, jaja (odpowiednio odżywianych kur), tuńczyk, dorsz, owoce morza, kasza jęczmienna, płatki owsiane, brązowy ryż, ziarna sezamu (więc i hummus), szpinak, brokuły i szparagi.

Skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą

Uwaga! Jeśli podejrzewamy u siebie niedobór selenu, zanim sięgniemy na własną rękę po suplement diety zawierający ten pierwiastek, skonsultujmy się z lekarzem. Nadmiar selenu może mieć również negatywny wpływ na zdrowie. Najlepiej sprawdzić poziom tego minerału, oznaczając go we krwi. W przypadku decyzji o suplementacji zaleca się łączyć selen z witaminą E. Obie te substancje współdziałają ze sobą, wzmacniając ochronę antyoksydacyjną i sprzyjając oczyszczaniu organizmu z metali ciężkich.