Dopamina – co to jest? Lek, niedobór, nadmiar, działanie

Dopamina odpowiedzialna jest za energię i dobre samopoczucie. Ten związek chemiczny wpływa na codzienną motywację do działania. Podobnie jak w przypadku serotoniny, należy zadbać o jej odpowiedni poziom w organizmie. Dlaczego dopamina jest tak ważna?

Dopamina – co to jest?

Dopamina („hormon szczęścia”) to organiczny związek chemiczny, neuroprzekaźnik z grupy katecholamin. Dopamina jest produkowana i uwalniana przez neurony zlokalizowane w mózgu oraz rdzeniu kręgowym. Działa w obrębie obwodowego i ośrodkowego układu nerwowego.

Dopamina jest takim neuroprzekaźnikiem, który aktywowany jest w różnych miejscach i od tego właśnie zależą jej funkcje. Wpływa ona na układ limbiczny i kontroluje procesy psychiczne i emocjonalne. To właśnie dopamina odpowiedzialna jest za motywowanie do działania. Wiele osób mówi, że dopamina daje im „kopa” do podejmowania wyzwań oraz realizowania własnych celów. Wzbudza pragnienie i jest zarazem źródłem kreatywności. Dzięki niej jesteśmy bardziej radośni i milsi dla innych. Bez wątpienia wpływa ona również produkcję hormonu wzrostu, gonadotropiny oraz prolaktyny.

Dopamina jest bardzo ważnym neuroprzekaźnikiem i wpływa na takie części układu nerwowego jak:

• pozapiramidowy układ nerwowy — to właśnie tutaj znaleźć można w istocie czarnej w śródmózgowiu największą ilość neuronów dopaminowych. Odpowiedzialne są one za wyzwalanie ruchów dowolnych i regulację napięcia mięśni szkieletowych,
• układ limbiczny — neurony znajdujące się w nakrywce w śródmózgowiu odpowiedzialne są za regulację zachowań emocjonalnych człowieka i procesy zapamiętywania,
• przysadka mózgowa — znajdujące się w jądrach podwzgórza neurony odpowiedzialne są za przekazywanie do niej sygnałów.

Jak się okazuje, dopamina lubi sytuacje nieoczekiwane, niespodziewane. Kiedy się zakochujemy, doznajemy swego rodzaju niespodzianki, w wyniku czego dopamina „zalewa” nasz mózg. Mówi się jednak, że po – mniej więcej – półtora roku namiętna miłość się kończy, ponieważ nie ma już efektu nowości i stężenie dopaminy powoli spada.

Mózg jest miejscem, gdzie gromadzi się największa ilość dopaminy. Można ją jednak znaleźć w trzustce, pęcherzykach płucnych, jak również i nerkach.

Dopamina – działanie

Dopamina jest bardzo cennym neuroprzekaźnikiem wpływającym na organizm człowieka. Do najważniejszych jej funkcji zaliczyć można:

• pomoc w leczeniu ostrej niewydolności nerek,
• pomoc w leczeniu niskiego ciśnienia,
• regulację wydzielania hormonu wzrostu, prolaktyny oraz gonadotropiny,
• oddziaływanie na układ nerwowy człowieka,
• koordynację mięśni,
• regulacje procesów emocjonalnych i psychofizycznych,
• zwiększanie poziomu energii życiowej,
• wpływ na szybszy przepływ krwi, podwyższone tętno,
• pojawianie się euforii u osób zakochanych,
• pojawianie się zachwytu w wyniku spożywania różnych pokarmów – poziom dopaminy podczas jedzenia wzrasta nawet o połowę.

Czasem bywa tak, że dopamina odbiera zdolność do racjonalnego myślenia. Razem z noradrenaliną i adrenaliną dopamina stanowi główne katecholaminy produkowane przez rdzeń nadnerczy.

Zmiana ilości dopaminy w mózgu może doprowadzić do pojawienia się takich nieprawidłowości jak:

• choroba Parkinsona,
• schizofrenia,
• pląsawica,
• uzależnienia,
• zaburzenia hormonalne.

Oprócz tego, zmiany ilości dopaminy w organizmie ma związek z zaburzeniami psychicznymi, ADHD oraz depresją.

Dopamina a choroba Parkinsona

Za chorobę Parkinsona odpowiedzialne jest obniżenie przewodzenia dopaminergicznego. Niedobór dopaminy najczęściej odnotowuje się u osób powyżej 60. roku życia. Zdarzają się jednak przypadki, kiedy choroba Parkinsona występuje w młodszym wieku. Dochodzi wtedy do uszkodzenia komórek nerwowych odpowiedzialnych za produkcję dopaminy. Zaburzenia występują w momencie, gdy uszkodzona zostanie połowa neuronów istoty czarnej. Zaobserwować można wtedy takie objawy, jak: upośledzenie ruchu, drżenie spoczynkowe, sztywnienie mięśni. Osoby z chorobą Parkinsona zmniejszają również podczas pisania wielkość liter.

Dopamina a schizofrenia

Wielu naukowców twierdzi, że za schizofrenię odpowiedzialna jest nadczynność przekaźnictwa dopaminergicznego w ośrodkowym układzie nerwowym. Pacjenci z objawami tej choroby otrzymują specjalne leki, tzw. neuroleptyki. Ich działanie opiera się na blokowaniu receptorów dopaminergicznych w ośrodkowym układzie nerwowym. Schizofrenia to choroba, której pierwsze objawy najczęściej zauważa się u osób poniżej 30 roku życia. W takiej samej mierze chorują na nią kobiety i mężczyźni.

Dopamina a pląsawica

Pląsawica jest chorobą, która objawia się poprzez nieskoordynowane ruchy pacjenta przypominające taniec. Występuje wówczas zmniejszone napięcie mięśni szkieletowych i ruchy mimowolne. Poza tym chory może skarżyć się na drżenie kończyn górnych i dolnych. W tym przypadku odnotowuje się nadmierną aktywność neuronów w pozapiramidowym układzie nerwowym i konieczne jest blokowanie receptorów dopaminergicznych dzięki odpowiedniej kuracji.

Dopamina a uzależnienia

Warto wiedzieć, że amfetamina, kokaina, kannabinoidy, jak również alkohol i nikotyna odpowiedzialne są za zwiększenie dopaminy w organizmie. Odczuwamy to poprzez zwiększone poczucie euforii, szczęścia, satysfakcji. Im dłużej przyjmowane są takie substancje, tym ich ilość potrzebna do osiągnięcia przyjemnych uczuć w przyszłości będzie się zwiększać. W ten właśnie sposób popada się w uzależnienie.

Objawy niedoboru dopaminy

Niedobór dopaminy w organizmie odczuwalny jest poprzez:

• ciągle zmęczenie,
• stany depresyjne,
• głód zbliżony do głodu narkotykowego,
• lękliwość,
• ciągłe napięcie.

Ponadto, motywacja do życia zanika i brakuje energii. U osób z ADHD również odnotowuje się niedobór tego neuroprzekaźnika.

Nadmiar dopaminy – objawy

Osoby z nadmiarem dopaminy:

• mogą mieć omamy,
• mają natłok różnych myśli,
• mają problemy z koncentracją,
• mają problemy z trzeźwym odbieraniem rzeczywistości,
• mają problemy z hazardem,
• mają problem z krzepnięciem krwi, który znacznie się wydłuża.

Bardzo często występują u nich również stany podobne do schizofrenii.

Dopamina – lek

Lekarze zalecają czasem przyjmowanie dopaminy w postaci leku, np. w kroplówkach. Stosuje się ją w zapobieganiu ostrej niewydolności nerek. Przyczynia się ona do podniesienia ciśnienia tętniczego krwi oraz poprawy kurczliwości mięśnia sercowego. Dopamina jako lek podawana jest również pacjentom po operacjach kardiochirurgicznych, a także ze wstrząsem kardiogennym, septycznym i pourazowym oraz przy zaostrzeniu przewlekłej niewydolności krążenia. Leki z dopaminą stosowane są również u osób z ADHD – dzięki temu osoby z tym zaburzeniem są bardziej spokojne. Czasem lekarze decydują się na dostarczanie dopaminy poprzez pompę infuzyjną.

Dopamina – badanie

Istnieje badanie, które pozwala określić poziom dopaminy w organizmie. Do jego wykonania potrzebna jest surowica pobrana na czczo. Krew pobiera się z żyły łokciowej. Można określić stężenie dopaminy również na podstawie próbki moczu. Norma dopaminy wynosi poniżej 888 pmol/l (136 pg/ml).

Badanie dopaminy przeprowadza się u osób z nadciśnieniem tętniczym wtórnym. Przeznaczone jest również do diagnostyki niektórych chorób nowotworowych, chorób układu nerwowego oraz chorób genetycznych. Pozwala ono wykryć również chorobę Parkinsona, zaburzenia snu, ADHD oraz zaburzenia popędu płciowego. Badanie to nie wymaga szczególnych przygotowań.

Serotonina a dopamina

Serotonina i dopamina to neuroprzekaźniki przyczyniające się do lepszego funkcjonowania organizmu. Określane są mianem „hormonów szczęścia”, a to dlatego, że regulują nastrój i emocje. I mimo że uczestniczą one w podobnych procesach, ich działanie jest trochę inne.

Serotonina reguluje nastrój, metabolizm, koncentrację, aktywność hormonalną, krzepnięcie krwi, temperaturę ciała, cykl snu. Za co odpowiada dopamina? Jak się okazuje, reguluje ona: samopoczucie, sen, ruch, uczenie się, przepływ krwi, czujność oraz wydalanie moczu. Oba neuroprzekaźniki współdziałają jednak ze sobą i wpływają na siebie nawzajem.

Jak zwiększyć poziom dopaminy?

Ilość dopaminy w naszym organizmie można zwiększyć na różne sposoby m.in. odpowiednią dietą oraz odstawienie używek w postaci alkoholu, kawy, narkotyków. Można również zakupić odpowiednie suplementy diety. Dodatkowo, warto chodzić na spacery, dzięki czemu będziemy mieli większy dostęp do światła słonecznego. Muzyka również wpływa na zwiększenie ilości dopaminy w naszym organizmie. Poniżej opisujemy te i inne metody zwiększania dopaminy nieco szerzej.

Sposoby, które pomogą ci podnieść poziom dopaminy w organizmie:

• dieta bogata w białko – dopamina zbudowana jest z aminokwasów (tyrozyny i fenyloalaniny), które można dostarczyć organizmowi również w postaci białka,
• regularna aktywność fizyczna – wystarczy 10 minut ćwiczeń, aby zauważyć poprawę samopoczucia – jeszcze bardziej poprawia się ono przynajmniej po 20 minutach,
• regeneracja i sen – dopamina jest uwalniana w dużych ilościach rano, jednak brak snu zaburza naturalny rytm, w wyniku czego uwalniania jest w dużo mniejszej ilości, dlatego warto spać przynajmniej 7-8 godzin,
• muzyka – zdaniem naukowców na wzrost dopaminy w mózgu wpływa muzyka instrumentalna,
• ekspozycja na słońce – również i kontakt ze słońcem może podnieść poziom dopaminy,
• medytacja – może powodować zwiększanie poziomu dopaminy oraz dobrze wpływa na zdrowie fizyczne i psychiczne,
• probiotyki – coraz więcej badań wskazuje na to, że probiotyki mogą wpływać na wzmożoną produkcję dopaminy.

Dopamina – suplement, który zwiększa jej ilość w organizmie

Istnieją suplementy, które przyczyniają się do utrzymania stężenia dopaminy na odpowiednim poziomie. Oto one:

• magnez – jego niedobór może skutkować zmniejszonym wydzielaniem dopaminy,
• kurkumina – zwiększa uwalnianie dopaminy oraz wykazuje się działaniem antydepresyjnym,
• olejek z oregano – stymuluje wydzielanie dopaminy, ma również właściwości antyoksydacyjne i przeciwbakteryjne,
• probiotyki – badania wykazały, że kiedy szkodliwe bakterie obniżają stężenie dopaminy, probiotyki są wstanie je zwiększyć, wpływającym – tym samym – korzystnie na nasze samopoczucie,

Podnieść poziom dopaminy może również kofeina (nie mylić z kawą), która poprawia procesy poznawcze, m.in. za sprawą uwalniania neuroprzekaźników, takich jak dopamina.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK535451/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4684895/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5985548/
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6358212/