Przejdź do treści

FT4 – badanie, norma, co oznacza niskie i wysokie fT4

FT4 - badanie, norma, co oznacza niskie i wysokie fT4 Pexels.com
Podoba Ci
się ten artykuł?
Podoba Ci
się ten artykuł?

FT4, czyli wolna tyroksyna to frakcja hormonu tarczycy niezwiązana z białkami nośnikowymi. Jest to frakcja aktywna biologicznie, podobnie jak FT3, czyli wolna frakcja trójjodotyroniny. Badanie FT3 i FT4 służy ocenie stanu czynnościowego tarczycy oraz monitorowaniu efektywności leczenia nadczynności i niedoczynności tarczycy. FT4 wysokie wskazuje na nadczynność tarczycy, a FT4 niskie towarzyszy niedoczynności tego gruczołu. 

FT4 – co to jest?

Tyroksyna T4 to jeden z hormonów syntetyzowanych przez tarczycę. Hormon ten jest syntetyzowany, przechowywany oraz uwalniany z komórek tarczycy. Z części zsyntetyzowanej tyroksyny powstaje inny hormon tarczycy – trójjodotyronina T3. Jest to możliwe dzięki obwodowej konwersji tyroksyny w tkankach organizmu – po odłączeniu atomu jody powstaje T3. Większość tyroksyny wydzielanej przez tarczycę do krwiobiegu (około 99 proc.) jest związana z białkami transportowymi – globuliną wiążącą tyroksynę TGB, prealbuminami i albuminą. Taka związana postać tyroksyny jest nieaktywna. Aktywność biologiczną wykazuje jedynie wolna frakcja tyroksyny, niezwiązana z żadnymi białkami, czyli FT4. Poziom tyroksyny wolnej FT4 doskonale obrazuje czynność wydzielniczą tarczycy. Trójjodotyronina nie jest bowiem wydzielana bezpośrednio przez tarczycę. Ponadto FT4 to ta postać hormonu, która przedostaje się do wnętrza komórek wpływając na ich czynność.

Rolą FT4 w organizmie jest kontrolowanie przebiegu procesów utleniania komórkowego, metabolizmu glukozy i kwasów tłuszczowych, normalizuje też gospodarkę hormonalną, wpływa korzystnie na funkcjonowanie układu rozrodczego, nerwowego oraz sercowo-naczyniowego.

Kiedy wykonywane jest badanie FT4?

Poziom FT4 we krwi oznaczany jest w celu monitorowania funkcji tarczycy. Do oznaczenia FT4 skłonić może wystąpienie objawów mogących sugerować zarówno niedoczynność tarczycy, jak i nadczynność tarczycy. Niedoczynność tarczycy mogą sugerować takie symptomy jak:

  • przyrost masy ciała,
  • zwiększona wrażliwość na zimno,
  • zmęczenie i senność,
  • wypadanie włosów,
  • sucha skóra,
  • spadek libido,
  • chrypka,
  • zaparcia,
  • nieregularne miesiączki,
  • problemy z płodnością,
  • podwyższenie poziomu cholesterolu.

Z kolei nadczynności tarczycy mogą towarzyszyć takie objawy jak pobudzenie, kłopoty ze snem, utrata masy ciała, rozdrażnienie i nerwowość, kołatanie serca, drżenie rąk czy uderzenia gorąca. Kiedy jeszcze może być oznaczana FT4? Badanie wykonywane jest w celu kontrolowania skuteczności leczenia chorób tarczycy, a także w celu diagnozowania przyczyn niepłodności. Poziom FT4 i TSH, czyli hormonu tyreotropowego jest ponadto oznaczany u noworodków w pierwszych dobach życia, co ma na celu wczesną diagnostykę wrodzonej niedoczynności tarczycy.

Badania profilaktyczne / istockphoto.com

Jak przygotować się do badania FT4?

Badanie FT4 wykonywane jest w próbce krwi żylnej. Bardzo często oznaczenie to wykonywane jest jednocześnie z badaniem poziomu FT3 oraz TSH. Badanie zaleca się wykonywać na czczo, po co najmniej ośmiogodzinnej przerwie od ostatniego posiłku. Badania FT4 nie wykonuje się u pacjentów stosujących heparynę i w ciągu kilku pierwszych dniach po przerwaniu leczenia. Ile kosztują badania na tarczycę? Za oznaczenie FT3, FT4 należy zapłacić około 22-25 złotych, podobny jest koszt wykonania badania TSH.

FT4 – norma dla dzieci i dorosłych

Poziom wolnej tyroksyny we krwi zmienia się wraz z wiekiem. Normy FT4 dla poszczególnych grup wiekowych przedstawiają się następująco:

  • do 3 dnia życia – 1,8-4,1 ng /dl (10-22 pmol/l),
  • do 10 tygodni – 0,8-1,7 ng /dl (9-21 pmol/l),
  • do 12 miesięcy – 0,6-1,4 ng /dl (8-17 pmol/l),
  • od 1 do 5 r. ż. – 0,8-1,7 ng /dl (9-21 pmol/l),
  • od 6 do 14 r. ż. – 0,6-1,4 ng /dl (8-17 pmol/l),
  • od 14 do 18 r. ż. – 0,6-1,4 ng /dl (8-17 pmol/l),
  • dorośli – 0,8-1,8 ng /dl (9-22 pmol/l).

Co oznacza podwyższone FT4?

Interpretacja wyniku FT4 powinna być przeprowadzona jednocześnie z analizą poziomu TSH. Tylko łączna ocena tych dwóch parametrów pozwala na określenie przyczyny wysokiego FT4. Podwyższone FT4 zazwyczaj wskazuje na nadczynność tarczycy. Pierwotna nadczynność tarczycy wynika z obecności procesów chorobowych toczących się w obrębie gruczołu tarczowego. Przykładem pierwotnej nadczynności tarczycy jest choroba Gravesa-Basedowa, czyli autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. W przebiegu tej choroby syntetyzowane są autoprzeciwciała, które pobudzają tarczycę do syntezy hormonów tarczycy. Za nadczynność pierwotną tarczycy mogą także odpowiadać guzki autonomiczne, czyli skupiska komórek tarczycowych, które nie podlegają hamowaniu zwrotnemu z udziałem TSH i przyczyniają się do syntetyzowania znacznych ilości hormonów tarczycy. Kolejną przyczyną wysokiego FT4 jest nadczynność tarczycy w przebiegu infekcji wirusowych. W zakażeniu takimi patogenami jak wirus różyczki, odry, świnki, grypy może dojść do rozwoju zapalenia tarczycy. Początkowo schorzeniu temu towarzyszy nadmierna synteza hormonów tarczycy, dopiero wraz z postępującym uszkodzeniem tego gruczołu, nadczynność może przejść w niedoczynność. Gdy występuje nadczynność pierwotna tarczycy, zaobserwować można charakterystyczne zmiany w poziomie TSH i FT4 – wysokiemu FT4 towarzyszy niskie TSH.

W przebiegu nadczynności wtórnej tarczycy dochodzi do nadprodukcji TSH przez przysadkę, np. w konsekwencji obecności gruczolaka przysadki. TSH to hormon tyreotropowy, pobudzający czynność wydzielniczą tarczycy. Wówczas wysokiemu poziomowi TSH towarzyszy podwyższone FT4.

Inne przyczyny wzrostu FT4 powyżej normy to:

  • nowotwory tarczycy,
  • ciąża,
  • stosowanie preparatów jodu,
  • leczenie niedoczynności tarczycy tyroksyną,
  • stosowanie glikokortykoidów,
  • stosowanie heparyny, która może hamować łączenie T4 z białkami.
tarczyca

Niskie FT4 – co oznacza?

Obniżone FT4 wskazuje zazwyczaj na niedoczynność tarczycy. Podobnie jak w przypadku nadczynności, niedoczynność może mieć charakter pierwotny lub wtórny. Pierwotna niedoczynność tarczycy może przyjmować postać autoimmunologicznego zapalenia Hashimoto, gdy autoprzeciwciała niszczą tkankę gruczołu. Konsekwencją jest spadek syntezy hormonów tarczycy i obniżenie FT4 poniżej normy. Pierwotna niedoczynność tarczycy może rozwinąć się ponadto w efekcie terapii jodem radioaktywnym, niedoboru jodu lub podczas stosowania takich leków amiodaron czy interferon alfa. W tej postaci niedoczynności, niskiemu FT4 towarzyszy wysokie TSH.

Z kolei wtórna niedoczynność tarczycy cechuje się niskim FT4 i niskim TSH. W przebiegu takiego zaburzenia przysadka produkuje zbyt mało TSH, co przekłada się na niższą syntezę hormonów przez tarczycę.

FT4 w ciąży

Ile powinno wynosić FT4 w ciąży? Normy FT4 w ciąży różnią się dla poszczególnych trymestrów i wynoszą odpowiednio:

  • I trymestr 0,7 – 2,0 ng /dl (9 – 26 pmol/l),
  • II trymestr 0,5 – 1,6 ng /dl (6,5 – 21 pmol/l),
  • III trymestr 0,5 – 1,6 ng /dl (6,5 – 21 pmol/l).

Nadczynność tarczycy może dotyczyć około 4 proc. kobiet ciężarnych i wówczas obserwowane jest podwyższone FT4. Znacznie rzadziej diagnozowana jest niedoczynność tarczycy w ciąży – FT4 jest wtedy obniżone poniżej przedziału wartości prawidłowych.

 

Bibliografia:

  1. Wallach J., Interpretacja badań laboratoryjnych; MediPage 2011
  2. Karpińska J. i in., Pierwotne, wtórne i jatrogenne zaburzenia czynności tarczycy; Choroby serca i naczyń, 2007, tom 4

Podoba Ci się ten artykuł?

Powiązane tematy:

i
Treści zawarte w serwisie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.