Czym są zaburzenia lękowe, jak je leczyć i jak sobie z nimi radzić na co dzień?

Zaburzenia lękowe to grupa zaburzeń psychicznych, objawiających się przede wszystkim występowaniem nadmiernego lęku i niepokoju. Dodatkowo pojawiają się zwykle objawy fizyczne, takie jak ból brzucha i głowy, przyspieszone bicie serca, drżenie rąk i wiele innych. Jak leczyć zaburzenia lękowe? Jakie terapie są najczęściej stosowane?

Czym charakteryzują się zaburzenia lękowe? 

Zaburzenia lękowe to bardzo szeroka grupa problemów psychicznych, w skład której wchodzą różne trudności takie jak fobie (na przykład agorafobia, fobia społeczna), stany lękowe, napady lęku, nerwica natręctw, a także zaburzenia typowo somatyczne. Na zaburzenia lękowe cierpi nawet 15-20% populacji, a zdecydowanie najwięcej osób choruje między 24. a 44. rokiem życia. Do najważniejszych objawów charakterystycznych dla zaburzeń lękowych można zakwalifikować: 

• unikanie miejsc powodujących lęk; 
• bicie serca, drżenie wewnętrzne; 
• uczucie omdlewania; 
• zawroty głowy, niepokój; 
• ból w klatce piersiowej; 
• napięcie mięśniowe.  

Dowiedz się więcej na temat depresji lękowej z naszego artykułu.

Zaburzenia lękowe – gdzie się zgłosić w przypadku wystąpienia objawów? 

W sytuacji, gdy u danej osoby pojawiają się objawy zaburzeń lękowych, dobrym rozwiązaniem jest szybkie zgłoszenie się do psychologa, psychiatry lub lekarza ogólnego. Czasami zdarza się, że zaburzenia lękowe zostają rozpoznane przez osoby bliskie, na przykład współmałżonka, rodzica, przyjaciela. W takich przypadkach to właśnie bliscy zachęcają osobę chorą do podjęcia leczenia i diagnozy.  

Oczywiście istnieje wiele przyczyn zaburzeń lękowych, a do najważniejszych można zakwalifikować konkretne doświadczenia życiowe (zwykle wpływają one szczególnie silnie na pojawienie się fobii, na zasadach warunkowania), czynniki genetyczne i środowiskowe, a także reakcje na trudne wydarzenia.  

Zwykle osoby chore rozpoczynają proces diagnozy od wizyty u internisty lub psychologa. Do tego pierwszego lekarza wybierają się w przypadku, gdy symptomy są powiązane głównie z czynnikami somatycznymi. Z kolei do psychologa udają się te osoby, które czują przede wszystkim lęk i nie wiedzą, jak sobie z nim poradzić. W niektórych przypadkach pierwszym wyborem jest z kolei psychiatra, a tak dzieje się w sytuacji, gdy dana osoba chce przede wszystkim zmniejszyć intensywność symptomów, a tym samym otrzymać odpowiednie leki, na przykład tabletki na uspokojenie.  

Jak leczyć zaburzenia lękowe? 

Dotychczasowe badania jasno wykazują, że psychoterapia i farmakoterapia mają podobną skuteczność, jeśli chodzi o leczenie zaburzeń lękowych. Jeszcze kilkanaście lat temu znacznie przeceniana była farmakoterapia, natomiast niewiele osób decydowało się na wizytę u psychologa lub psychoterapeuty. Obecnie najczęściej oba te elementy są stosowane wspólnie, a więc leczenie przebiega w sposób interdyscyplinarny.  

Jakie terapie stosuje się w przypadku zaburzeń lękowych? 

W przypadku zaburzeń lękowych zdecydowanie najpopularniejszą formą psychoterapii jest CBT, czyli terapia poznawczo-behawioralna. To właśnie ta forma oddziaływania psychologicznego jest uznawana za najskuteczniejszą w tym wypadku. Dodatkowo w trakcie całej terapii stosowana jest psychoedukacja. Terapia poznawczo-behawioralna opiera się przede wszystkim na zmianie skryptów poznawczych i myślowych, a także na zastąpieniu dotychczasowych zachowań innymi, bardziej odpowiednimi. Na przykład więc zamiast uciekania od problemów i lękowych zachowań, psychoterapeuta dąży do tego, aby pacjent walczył z trudnościami.  

Stosowane są także następujące formy terapii: 

• techniki relaksacyjne i odprężające; 
• trening redukcji stresu; 
• trening autogenny; 
• treningi oddychania przeponowego.  

W praktyce więc szczególne znaczenie ma znalezienie psychoterapeuty, który podejmie się leczenia, posiada odpowiednie doświadczenie i działa skutecznie.  

Czy leczenie zaburzeń lękowych jest refundowane? 

Niestety w Polsce psychoterapia jest refundowana niezwykle rzadko, a dodatkowo czas oczekiwania na wizyty u specjalistów jest bardzo długi. Refundacja możliwa jest tylko w przypadku, gdy lekarz wystawi odpowiednie skierowanie, a pacjent znajdzie poradnię, która ma podpisaną umowę z NFZ. Niestety w wielu przypadkach refundowane są konsultacje psychologiczne, a nie regularnie odbywająca się psychoterapia. A ta ostatnia jest dosyć kosztowna. Koszt jednego spotkania to około 150 złotych, a w niektórych przypadkach konieczne są dwa lub trzy spotkania tygodniowo, przez okres od kilku miesięcy do kilku lat. Zakładając dwie wizyty tygodniowo przez 12 miesięcy, daje to koszt około 15 tysięcy złotych. Na taki wydatek nie każdego stać.  

Warto jednak zaznaczyć, że niektóre poradnie wprowadziły psychoterapię niskopłatną, której koszt waha się od 50 do 100 złotych za godzinę i zwykle przeprowadzana jest ona przez osoby w trakcie kursu psychoterapii. W ramach NFZ można znaleźć także ośrodki, które przeprowadzają od kilku do kilkudziesięciu sesji psychoterapeutycznych. Ważne jest jednak sprawdzenie renomy danego specjalisty oraz nurtu, w którym prowadzone będzie leczenie.  

Jak wygląda leczenie farmakologiczne zaburzeń lękowych? 

W przypadku zaburzeń lękowych zwykle wielu pacjentów oczekuje leków na uspokojenie. Rzeczywiście tabletki uspokajające i leki przeciwlękowe mogą pomóc, szczególnie w pierwszych etapach choroby. Psychiatra może zaproponować leki stosowane doraźnie lub te powstrzymujące objawy choroby przez okres do 12 tygodni.  

Czasami zdarza się, że pacjenci otrzymują leki i zażywają je przez dłuższy czas, czego konsekwencją może być uzależnienie od składników aktywnych. Do najczęściej stosowanych farmaceutyków należą benzodiazepiny (od nich psychiatrzy starają się odchodzić, ze względu na potencjał uzależniający), leki przeciwhistaminowe, leki przeciwdepresyjne i inne. Warto zaznaczyć, że wszystkie leki nie leczą przyczyn choroby, tylko co najwyżej jej objawy.  

Oczywiście leczenie farmakologiczne jest tańsze niż psychoterapia. Wizyty u psychiatry są bowiem refundowane, a nawet w przypadku tych prywatnych, wystarczy powtarzać je raz na miesiąc lub dwa. Niestety od leków można się uzależnić i wcale nie wpłynie to na zminimalizowanie symptomów zaburzeń lękowych. Na podstawie dotychczasowych badań uznaje się, że psychoterapia przynosi podobne efekty co leczenie farmakologiczne, a nie powoduje zdrowotnych skutków ubocznych.

Leczenie zintegrowane jako najlepsza metoda leczenia zaburzeń lękowych 

Zdaniem specjalistów zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem jest działanie interdyscyplinarne, a więc połączenie psychoterapii, na przykład w nurcie poznawczo-behawioralnym oraz leczenia farmakologicznego. Takie działanie jest najskuteczniejsze, ponieważ umożliwia leczenie symptomów oraz przyczyn, a także zapobieganie występowaniu zaburzeń lękowych w przyszłości. W tym ostatnim przypadku szczególne znaczenie ma więc psychoedukacja oraz profilaktyka. Połączenie leczenia farmakologicznego i psychoterapii zwykle pozwala na szybką poprawę i zmniejszenie ilości symptomów. Bardzo ważne jest to, aby psychiatra odpowiednio dobrał leki, a psychoterapeuta zadbał o wysoką jakość procesu leczenia.

Leki na uspokojenie bez recepty – czy mogą pomóc w zaburzeniach lękowych? 

Leki na uspokojenie bez recepty zwykle nie pomagają w przypadku zaburzeń lękowych. Takie leki nie są także zbyt dobrze przebadane, przez co mogą być nawet niebezpieczne lub po prostu nieskuteczne. Oczywiście w przypadku lekkich dolegliwości lękowych lub problemów z zasypianiem, leki bez recepty mogą działać na zasadzie efektu placebo lub drobnego uspokojenia, jednak w przypadku poważnych zaburzeń nie są w stanie nic zdziałać.  

Zaburzenia lękowe – czy wymagane jest leczenie szpitalne? 

W niektórych przypadkach stosowane jest leczenie szpitalne nerwicy. Chodzi o sytuacje, gdy zaburzenia są rzeczywiście poważne, utrudniają znacznie codzienne funkcjonowanie. Zdarza się, że lekarze zalecają nawet zabiegi chirurgiczne, których celem jest usunięcie przyczyn objawów zaburzeń lękowych.  

Czy są ośrodki i fundacje pomagające kobietom z zaburzeniami lękowymi? 

Kobiety, które potrzebują pomocy, mogą skorzystać z oferty takich ośrodków jak Stowarzyszenie Animo, Fundacja bez Klamek oraz Fundacja Przystań. W przypadku, gdy zaburzenia lękowe są spowodowane takimi wydarzeniami życiowymi jak przemoc ze strony partnera, dobrym rozwiązaniem jest kontakt z Fundacją Centrum Praw Kobiet.  

Źródła: 

1. https://www.researchgate.net/profile/Aleksander-Sapinski/publication/317411601_Spoleczna_Odpowiedzialnosc_Instytucji_Kultury_w_Polsce/links/593955a0aca272bcd1b71f98/Spoleczna-Odpowiedzialnosc-Instytucji-Kultury-w-Polsce.pdf#page=95 [dostęp: 14.01.2023] 

1. https://journals.viamedica.pl/psychiatria/article/view/29104 [dostęp: 14.01.2023] 

1. http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=109 [dostęp: 14.01.2023] 

1. https://www.bol.psychologia.uj.edu.pl/uploads/publikacje/artykuly/Babel%20i%20Ziolkowska%202014%20terapia%20behawioralna%20zaburzen%20lekowych.pdf [dostęp: 14.01.2023]