Czy można zaszczepić się różnymi szczepionkami na COVID-19?

Po pojawieniu się informacji o wystąpieniu groźnych powikłań zakrzepowych po przyjęciu preparatu AstraZeneca, wielu Polaków zaczęło rezygnować ze szczepienia lub starać się o podanie szczepionek wyprodukowanych przez inne firmy. W tej grupie znalazły się także osoby, które otrzymały już pierwszą dawkę preparatu AstraZeneca, jednak boją się poważnych skutków ubocznych po kolejnej z nich. Czy w takiej sytuacji można zaszczepić się różnymi szczepionkami?

Szczepionka AstraZeneca a ryzyko zakrzepicy

Po zgłoszeniu przypadków zakrzepicy z małopłytkowością u osób, którym podano preparat AstraZeneca, Europejska Agencja Leków (EMA) przeprowadziła ponowną ocenę bezpieczeństwa i efektywności tej szczepionki. Na podstawie analizy stwierdzono, że zakrzepicę można zaklasyfikować jako bardzo rzadki skutek uboczny szczepienia tym środkiem.

Zgodnie z danymi EMA, do 4 kwietnia 2021 roku w obszarze Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Wielkiej Brytanii preparat AstraZeneca podano około 34 milionom osób. Wystąpienie objawów zakrzepicy zgłoszono u 222 z nich. Związek przyczynowo-skutkowy między podaniem szczepionki i wystąpieniem zakrzepicy nie został udowodniony.

W opinii EMA korzyści z zastosowania szczepionki AstraZeneca znacząco przewyższają ryzyko wystąpienia powikłań zakrzepowych. Co jednak w sytuacji, gdy ten argument nas nie przekonuje i mimo tego obawiamy się skutków szczepionki? Czy istnieje możliwość przyjęcia w drugiej dawce innego preparatu przeciw COVID-19?

Czy można zaszczepić się różnymi szczepionkami przeciw COVID-19?

Zarówno Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), jak i amerykańskie Centers for Disease Control and Prevention (CDC) podkreśla, że obecnie brakuje danych dotyczących bezpieczeństwa i skuteczności przyjmowania różnych szczepionek przeciw COVID-19 i w związku z tym cały cykl uodpornienia u danego pacjenta powinien zostać przeprowadzony z użyciem tylko jednego z preparatów. CDC zaleca również, by nawet w przypadku tymczasowego braku dostępności odpowiedniej szczepionki opóźnić podanie drugiej dawki zamiast wybierać inny ze środków.

Podobnie polskie Ministerstwo Zdrowia nie przewiduje obecnie możliwości zaszczepienia się różnymi preparatami przeciw COVID-19. Inaczej sprawa wygląda jednak w części innych krajów europejskich, w tym w Niemczech, Francji, Szwecji, Norwegii i Danii. Osobom, które przyjęły już jedną dawkę preparatu AstraZeneca w tych państwach zaleca się wykonanie drugiego szczepienia innym preparatem – mimo braku opublikowanych (pełnych) wyników badań dotyczących efektów „mieszania” szczepionek przeciw COVID-19.

Badania nad podawaniem różnych szczepionek przeciw COVID-19

W wyjaśnieniu kwestii związanych ze skutecznością i bezpieczeństwem szczepienia różnymi preparatami przeciw COVID-19 mają pomóc trwające w Wielkiej Brytanii badania Com-COV i Com-COV2. Ich celem jest porównanie efektów zastosowania dostępnych obecnie szczepionek w różnych kombinacjach.

W badaniu Com-COV ocenie podlega użycie szczepionek AstraZeneca i Pfizer BioNTech.

W badaniu Com-COV2:

• osoby, które przyjęły pierwszą dawkę szczepionki AstraZeneca, w drugiej dawce przyjmą losowo dobrany preparat Moderna, Novovax lub (ponownie) AstraZeneca,
• osoby, które przyjęły pierwszą dawkę szczepionki Pfizer, w drugiej dawce przyjmą losowo dobrany preparat Moderna, Novovax lub (ponownie) Pfizer.

Na podstawie wstępnych wyników rozpoczętego w lutym 2021 roku badania Com-COV stwierdzono zwiększone nasilenie odczynów poszczepiennych (w tym dreszczy, zmęczenia, gorączki, bólów głowy i bólów mięśniowych) po przyjęciu różnych szczepionek przeciwko COVID-19 (AstraZeneca oraz Pfizer) w porównaniu do tych obserwowanych po otrzymaniu dwóch dawek tego samego preparatu. Skutki uboczne były jednak krótkotrwałe, nie zaobserwowano groźnych dla zdrowia powikłań.

Badania nad mieszanym schematem szczepień przeciw COVID-19 w kwietniu 2021 roku rozpoczęto również w Hiszpanii. Pierwsze dostępne wyniki wskazują, że przyjęcie szczepionki Pfizer po pierwszej dawce szczepionki AstraZeneca skutkuje większą produkcją przeciwciał (w porównaniu z otrzymaniem dwóch dawek preparatu AstraZeneca). Potencjalnie mogłoby to świadczyć o skuteczniejszym uodpornieniu osób, które przyjęły 2 różne szczepionki.

Wspomniane badania są jednak w dopiero w fazie wstępnej, a na ostateczne wnioski, które mogłyby wpłynąć na decyzję władz o dopuszczeniu szczepień różnymi preparatami przeciw COVID-19 będziemy musieli jeszcze poczekać.

Bibliografia:

1. European Medicines Agency (2021) Interim Opinion of the Committee for Medicinal products for Human Use pursuant to Article 5(3) of Regulation (EC) No 726/2004 for Vaxzevria.
2. World Health Organization (2021) Interim recommendations for use of the ChAdOx1-S [recombinant] vaccine against COVID-19 (AstraZeneca COVID-19 vaccine AZD1222, SII Covishield, SK Bioscience). Updated 21 April 2021.
3. Shaw R. H., Stuart A., Greenland M. i wsp. (2021) Heterologous prime-boost COVID-19 vaccination: initial reactogenicity data, The Lancet (in press).
4. Callaway E. (2021) Mix-and-match COVID vaccines trigger potent immune response, Nature 593, 491.