Szczepienia a mutacje koronawirusa

Co kilka miesięcy dowiadujemy się o kolejnych mutacjach koronawirusa, które różnią się od odmiany początkowo zidentyfikowanej w Chinach. Nowe warianty SARS-CoV-2 charakteryzują się większą zakaźnością oraz ograniczoną podatnością na niektóre leki stosowane dotychczas w terapii COVID-19. Czy pojawianie się mutacji koronawirusa wpłynie także na skuteczność dostępnych obecnie szczepień?

Mutacje koronawirusa – co warto o nich wiedzieć?

Wirusy (w tym koronawirus) stale podlegają mutacjom, które mogą determinować ich zdolność do wywoływania choroby. Jeśli infekcje określonym wirusem są silnie rozpowszechnione w danej populacji, zwiększa się tempo, w jakim podlegają zmianom.

Większość mutacji nie ma znaczącego wpływu na zakaźność oraz przebieg choroby wywołanej przez czynnik infekcyjny. Niektóre z nich powodują jednak wystąpienie znaczących różnic we właściwościach wirusa w stosunku do jego pierwotnej wersji. Zmianie może ulec m.in. zdolność do transmisji, wywoływania objawów chorobowych oraz podatności na terapię określonymi lekami.

Jakie warianty koronawirusa zidentyfikowano dotychczas?

Duże rozpowszechnienie koronawirusa przyczyniło się do wystąpienia wielu mutacji tego czynnika chorobotwórczego. Obecnie wyróżnia się kilka odmiennych wariantów wirusa SARS-CoV-2, które dominują na świecie i wymagają największej kontroli:

• wariant brytyjski,
• wariant południowoafrykański,
• wariant japoński/brazylijski,
• wariant indyjski,
• wariant kalifornijski.

Mutacje koronawirusa zidentyfikowane po raz pierwszy w Wielkiej Brytanii związane są ze zwiększoną zakaźnością SARS-CoV-2, cięższym przebiegiem COVID-19 i wyższym ryzykiem zgonu. Zwiększoną łatwość rozpowszechniania się w populacji zaobserwowano także w przypadku wariantu początkowo rozpoznanego w Japonii i Brazylii oraz odmiany południowoafrykańskiej i kalifornijskiej.

Stwierdzono także, że w podawanie osobom chorym przeciwciał pochodzących od ozdrowieńców lub osób zaszczepionych po mutacjach jest mniej skuteczne w przypadku wielu z głównych odmian koronawirusa (wariantu południowoafrykańskiego, kalifornijskiego, indyjskiego i japońskiego/brazylijskiego).

Czy w świetle takich badań powinniśmy się obawiać, że nowe mutacje koronawirusa spowodują również znaczące ograniczenie efektywności szczepień w ochronie przed zakażeniami i ciężkim przebiegiem COVID-19?

Szczepienia a mutacje koronawirusa

Dostępne obecnie na polskim rynku szczepionki zostały opracowane z myślą o zapobieganiu chorobie wywoływanej przez wcześniejsze odmiany koronawirusa. Mimo tego naukowcy są zdania, że produkowane preparaty nadal będą chronić przed infekcjami i ciężkim przebiegiem COVID-19 – choć prawdopodobnie z mniejszą skutecznością.

Takie przypuszczenia potwierdzają wyniki badań. Jedno z nich, przeprowadzone w kwietniu i maju 2021 roku miało na celu porównanie efektywności szczepień w odniesieniu do wariantu brytyjskiego i indyjskiego. Wykazano, że:

• dwie dawki szczepionki Pfizer BioNTech miały 88 proc. skuteczność w zapobieganiu objawowej infekcji w przypadku wariantu indyjskiego i 93 proc. skuteczność w przypadku wariantu brytyjskiego,
• dwie dawki szczepionki AstraZeneca miały 60 proc. efektywność w zapobieganiu objawowego zakażenia w przypadku wariantu indyjskiego i 66 proc. skuteczność w przypadku wariantu brytyjskiego.

Wyniki badania świadczą o tym, że odporność na COVID-19 uzyskana w wyniku szczepień tymi preparatami jest tylko nieznacznie zmniejszona w odniesieniu do nowych odmian koronawirusa.

Dane na temat efektywności w odniesieniu do wszystkich zidentyfikowanych dotychczas kluczowych wariantów SARS-CoV-2 są zbierane i analizowane – potrzebujemy więcej informacji, żeby móc stanowczo stwierdzić, czy dostępne szczepionki będą skuteczne długoterminowo. W międzyczasie najlepsze, co możemy zrobić, to zapobiegać rozprzestrzenianiu się koronawirusa. Zmniejszając ilość nowych przypadków infekcji ograniczamy szanse na „wypracowanie” kolejnych mutacji – potencjalnie groźniejszych i w większym stopniu opornych na ochronę uzyskaną dzięki dostępnym obecnie szczepieniom.

Bibliografia:

1. Centers for Disease Control and Prevention (2021) SARS-CoV-2 Variant Classifications and Definitions.
2. Lopez Bernal J., Andrews N., Gower C. i wsp. (2021) Effectiveness of COVID-19 vaccines against the B.1.617.2 variant, Preprint.
3. World Health Organization (2021) The effects of virus on COVID-19 vaccines.