Jęczmień na oku – przyczyny, profilaktyka, leczenie

Jęczmień na oku dziecka lub osoby dorosłej jest często spotykaną dolegliwością. Powstaje w wyniku zakażenia ograniczonego, a jego leczenie nie stanowi problemu. Kluczowym elementem terapii jest prawidłowa higiena powiek.

Jęczmień na oku – co to jest?

Jęczmień to torbielowata infekcja powieki, inaczej mówiąc ropień usytuowany na jej obrzeżu. Jego powstanie spowodowane jest zakażeniem gruczołów powiek bakteriami gronkowca, do którego często dochodzi wskutek obniżonej odporności organizmu.

Rozróżnia się dwa rodzaje jęczmienia – wewnętrzny, który jest ropnym zapaleniem gruczołu tarczkowego, i zewnętrzny, który jest zapaleniem gruczołu łojowego i rzęskowego.  Jak leczyć jęczmień na powiece? Często domowe sposoby na jęczmień na powiece wystarczą i nie ma konieczności wizyty u lekarza. Jeśli jednak zauważymy objawy ogólne lub nie widać poprawy po 48 godzinach pomimo leczenia farmakologicznego, należy zgłosić się na konsultację do specjalisty.

Jęczmień na oku – przyczyny

Oko jest częścią narządu wzroku. Przed działaniem szkodliwych bodźców zewnętrzną powierzchnię oka chronią powieki – górna i dolna. Mruganie powiek rozprowadza także na przedniej części gałki ocznej ciecz łzową, która wypłukuje ciała obce i zapobiega wysychaniu. Powieki pełnią więc ważną funkcję, a jęczmień powstaje w wyniku zakażenia ich. Zakażenie powiek może być ograniczone lub rozlane. Do pierwszej grupy zaliczany jest jęczmień, zakażona gradówka (jęczmień wewnętrzny) oraz zapalenie brzegu powiek. Jęczmień jest zlokalizowany wokół rzęsy i czasami posiada widoczny czubek, może występować zarówno na powiece dolnej, jak i górnej.

Jęczmień na powiece w literaturze określany jest też jako często występujący, mały ropień przy podstawie rzęsy. Natomiast zakażona gradówka to guzek w obrębie powieki. Gradówka przed zakażeniem może długo istnieć jako bezbolesny guzek. Od czego robi się jęczmień na oku? Najczęstszą przyczyną zakażenia powieki jest kolonizacja gronkowca (gronkowiec złocisty, gronkowiec skórny), powodującego początkowo rozległy obrzęk powieki, który następnie skupia się w miejscu zapalenia, zgrubienia, zaczerwienienia i tam też pojawia się bolesność powieki. W przypadku nawracających problemów z gradówką lub jęczmieniem warto udać się do lekarza w celu wykonania badania moczu w kierunku cukrzycy.

Jak wygląda jęczmień na oku?

Wiele osób pyta, jak wygląda jęczmień na oku, czy jest zaraźliwy i co powinno się zrobić, gdy już się pojawi.

Jęczmień jest grudkowatą zmianą wielkości ziarenka, wywołaną przez stan zapalny, powstały na skutek zakażenia. Nie jest zaraźliwy, a jedynie uporczywy, ponieważ zmieniona chorobowo skóra swędzi i jest zaczerwieniona. Może być też obrzęknięta, co utrudnia zamykanie i otwieranie oczu. Ma tendencje do ropienia, czego skutkiem są dolegliwości bólowe.

Jęczmienie występują w dwóch postaciach:

• zewnętrznej, która jest związana z zapaleniem gruczołów łojowych Zeissa lub potowych Molla uchodzących do mieszków rzęs,
• wewnętrznej, związanej z zapaleniem gruczołów łojowych Meiboma, zlokalizowanych we wnętrzu tarczki powieki.

Jęczmienie mogą nawracać, a niedoleczone przeistaczać w gradówki. Jest to przewlekłe zapalenie gruczołu tarczkowego, które wymaga leczenia okulistycznego. Gradówki są częstym powikłaniem po jęczmieniu na oku u dzieci.

Jęczmień na oku – profilaktyka

Lepiej zapobiegać niż leczyć, dlatego warto dbać o codzienną higienę powiek, czyli o dokładne mycie ich brzegów rano i wieczorem. Autor podręcznika „Pierwsza pomoc okulistyczna” Lennox Webb opisał proces codziennej higieny powiek:

• pociąganie skóry przy brzegu zewnętrznej powieki w celu naciągnięcia jej,
• stosowanej czystej płóciennej lub flanelowej chusteczki, nasączonej albo lekkim roztworem soli fizjologicznej (jedna łyżeczka soli na kubek schłodzonej przegotowanej wody), albo lekkim roztworem szamponu dziecięcego,
• dokładne przetarcie brzegów powiek z usunięciem resztek wydzieliny łojowej (czynność wykonujemy z zamkniętymi oczami).

Zabiegi te należy powtarzać systematycznie, codziennie, również u dzieci, u których jest problem z zakażeniami powiek. U małych dzieci skuteczniejsze może okazać się zastosowanie w trakcie kąpieli modyfikacji higieny powiek, polegającej na czyszczeniu powiek u nasady rzęs czystymi czubkami palców. U dzieci starszych można używać również patyczków higienicznych, nasączonych np. specjalnymi środkami do czyszczenia powiek.

Jęczmień na oku – ile trwa gojenie się zmiany?

Jęczmień na oku znika zazwyczaj samoistnie. Proces gojenia trwa około 4-5 dni. Czas powrotu do zdrowia może się przedłużyć do 7 dni, jeśli nie będzie konieczności stosowania antybiotyków.

Przy jęczmieniu na oku leczenie farmakologiczne może okazać się zbyteczne, ponieważ powinien on zniknąć samoistnie. Po preparaty z apteki można sięgnąć, jeśli zmiana ropieje albo uniemożliwia normalne widzenie. Zwykle to maści lub łagodzące krople, które nie zawsze są skuteczne. Trzeba pamiętać, że nie zawsze wiadomo, co na jęczmień na oku będzie skuteczne, dlatego wybór preparatu może być chybiony. Jeśli zmiana nie ustępuje, lepiej odwiedzić okulistę. Tylko on będzie wiedział, jak leczyć jęczmień na oku, żeby pozbyć się go raz na zawsze, zwłaszcza, że zmiany o takim charakterze mają tendencję do nawrotów.

Jęczmienia nie wolno samodzielnie nacinać, ani wyciskać. Może to zrobić tylko lekarz, który uznał taki zabieg za konieczny. Czasem jest to jedyny sposób na pozbycie się tej zmiany, choć stosowany w ostateczności. Tak samo, jak zastrzyki ze sterydów.

Jęczmień na oku – domowe sposoby

Domowe sposoby na jęczmień na oku opierają się głównie na starych, babcinych przepisach. Jedną z metod jest przyłożenia do obolałej powieki kompresu z ugotowanego na twardo jajka. Przed użyciem trzeba je zawinąć w gazik albo zwykłą chusteczkę higieniczną.

Inną metodą jest pocieranie jęczmienia na oku złotem. Do leczniczej kuracji wystarczy zwykła złota obrączka, która musi być zdezynfekowana, żeby nie doszło do powtórnego zakażenia.

Niektóre osoby uważają, że w sposobem na jęczmień na oku są okłady z zielonej herbaty. Wystarczy zaparzyć jedną torebkę, odcisnąć i przyłożyć do powieki tuż po wystudzeniu. W walce z jęczmieniem sprawdzają się też surowce roślinne. Pomocne będą napary z szałwii, mniszka lekarskiego, pietruszki, rumianku lub nagietka. Domowe sposoby na jęczmień na powiece to też ciepłe kompresy i delikatny masaż.

Co stosować na jęczmień na powiece? Jak go leczyć?

Jeśli domowe sposoby zawodzą, należy wyciągnąć rzęsę i zastosować maść z antybiotykami, takimi jak erytromycyna, chloramfenikol, neomycyna lub chinoliny. Maści zazwyczaj stosowane są 4 razy dziennie przez 10 dni. Można użyć także kropli z tobramycyną 4 razy na dzień przez 5 dni. Terapia zakażonej gradówki wymaga doustnego przyjmowania antybiotyków 2 razy dziennie przez 10 dni, w leczeniu połączonym z maścią z tobramycyną. U dzieci w wieku poniżej ośmiu lat przeciwwskazane jest doustne stosowanie tetracyklin, ponieważ niekorzystnie wpływają na rozwój szkliwa zębów.

Antybiotyki dostępne są jedynie na receptę, dlatego wizyta u lekarza będzie w takim przypadku niezbędna. Bywa też, że wykorzystywane są metody bardziej inwazyjne. Leczenie chirurgiczne jest konieczne, jeśli zmiany nie ustępują bądź są rozległe lub mnogie (np. w przypadku utworzenia ropnia konieczne jest jego nacięcie i wyłyżeczkowanie zawartości torbieli). W przypadku jęczmienia na powiece u dzieci konsultacja okulisty będzie niezbędna, jeśli mimo stosowanej od 2 dni terapii jęczmień nie zacznie się cofać, gdyż taka sytuacja może doprowadzić do zapalenia oczodołu. Leczenie chorób powiek u dzieci bywa szczególnie trudne i niestety dość częste ze względu na nieprzestrzeganie zasad higieny.

Bibliografia:

1. Inez B. Y. Wong, Ken K., Postępowanie u dzieci z zapalnymi chorobami powierzchni oka i powiek, „J AAPOS” 2010, nr 14, s. 68-77.
2. Michajlik A., Ramotowski W., Anatomia i fizjologia człowieka, Warszawa 1998.
3. Szaflik J., Grabska-Liberek I., Izdebska J., Stany nagłe w okulistyce, Warszawa 2004.
4. Webb L. A., Pierwsza pomoc okulistyczna, Wrocław 2004.