Ziarniniak obrączkowaty – przyczyny, objawy, rokowania, leczenie

Ziarniniak obrączkowaty to choroba skóry, w której dochodzi do powstawania zmian w postaci guzków lub grudek o pierścieniowatym kształcie. Jakie objawy dają różne typy choroby – ziarniniak obrączkowaty rozsiany, miejscowy i podskórny? Jak przebiega to schorzenie i jak można je leczyć?

Co to jest ziarniniak obrączkowaty?

Ziarniniak obrączkowaty jest niezakaźną chorobą dermatologiczną, która objawia się obecnością wypukłych, często czerwonawych zmian skórnych w kształcie pierścieni. Dokładna przyczyna rozwoju ziarniniaka obrączkowatego nie jest znana, jednak zidentyfikowano kilka czynników, które u niektórych osób powodują pojawianie się zmian. Wykryto także związek między ziarniniakiem i występowaniem niektórych chorób przewlekłych, w tym cukrzycy.

Przyczyny ziarniniaka obrączkowatego

Naukowcy do tej pory nie ustalili głównej przyczyny rozwoju ziarniniaka obrączkowatego. Określono jednak kilka czynników związanych z powstawaniem zmian. Zalicza się do nich:

• ugryzienia owadów lub innych zwierząt,
• zakażenia wirusowe (np. wirusem HIV, wirusem zapalenia wątroby typu C),
• szczepienia,
• ekspozycję na promieniowanie słoneczne,
• niewielkie urazy skóry,
• niektóre leki, w tym m.in. allopurinol, diklofenak, inhibitory konwertazy angiotensyny.

Na podstawie przeprowadzonych dotychczas badań naukowych nie udało się jeszcze stwierdzić, dlaczego u niektórych osób w odpowiedzi na wybrane z wymienionych czynników pojawiają się objawy ziarniniaka obrączkowatego.

Objawy ziarniniaka obrączkowatego

Objawy ziarniniaka obrączkowatego zależne są od typu choroby. Możemy wyróżnić trzy główne rodzaje schorzenia, które różnią się obrazem klinicznym.

1. Ziarniniak obrączkowaty miejscowy

Typ miejscowy ziarniniaka obrączkowatego diagnozowany jest najczęściej – dotyczy 75 proc. przypadków choroby. Zmiany w postaci okrągłych lub półkolistych guzków o średnicy ok. pięciu centymetrów pojawiają się najczęściej na dłoniach, stopach, nadgarstkach lub kostkach. Mają czerwonawą barwę lub zachowują kolor skóry. U połowy pacjentów występuje więcej niż jedna zmiana.

2. Ziarniniak obrączkowaty rozsiany (uogólniony)

Ziarniniak obrączkowaty rozsiany objawia się występowaniem wielu zmian skórnych na powierzchni różnych partii ciała, w tym najczęściej tułowia, ramion, nóg. Mogą utworzyć się także m.in. na szyi, twarzy, skórze głowy. Grudki często mają nieregularne kształty, niewielki rozmiar (od kilku milimetrów do kilku centymetrów) i powodują uczucie swędzenia. Przyjmują barwę skóry lub inną – żółtą, czerwoną, fioletową.

3. Ziarniniak obrączkowaty podskórny

Ten typ ziarniniaka obrączkowatego najczęstszy jest u dzieci. W obrazie klinicznym zaobserwować można małe, twarde grudki zlokalizowane pod skórą – przede wszystkim okolic dłoni, łydek, głowy. Mogą występować pojedynczo lub w skupiskach.

Rokowania w przebiegu ziarniniaka obrączkowatego

Zmiany powstające w przebiegu ziarniniaka obrączkowatego z czasem same ulegają zanikowi. Może to jednak potrwać kilka miesięcy lub lat. U większości pacjentów objawy skórne ustępują w ciągu dwóch lat. Zmiany w przypadku ziarniniaka obrączkowatego rozsianego są trudniejsze w leczeniu, ponieważ mogą nawracać – nawet po całkowitym, trwającym kilka miesięcy lub lat, ustąpieniu objawów choroby.

Jak leczyć ziarniniaka obrączkowatego?

Leczenie ziarniniaka obrączkowatego często nie stanowi konieczności. Jeśli zmiany nie są uciążliwe, można zrezygnować z terapii, a objawy ustąpią bez interwencji.

W przypadku występowania zaawansowanych, rozległych lub swędzących zmian skórnych, można wprowadzić leczenie w postaci:

• kortykosteroidów stosowanych miejscowo – aplikowanie leków zmniejsza stan zapalny, co pomaga w szybszym zanikaniu zmian,
• zastrzyków z kortykosteroidami – terapia wprowadzana, gdy nie działają kortykosteroidy stosowane miejscowo,
• mrożenia, np. z wykorzystaniem preparatów na bazie ciekłego azotu – również pomaga w usuwaniu zmian skórnych,
• fototerapii – do pomocy w eliminowaniu objawów ziarniniaka można zastosować oddziaływanie niektórych rodzajów światła,
• w przypadku ziarniniaka obrączkowatego rozsianego czasami rekomendowane jest wprowadzenie leczenia środkami przyjmowanymi doustnie: lekami przeciwmalarycznymi, antybiotykami lub lekami immunosupresyjnymi.

Wiele z wymienionych powyżej sposobów leczenia może mieć liczne skutki uboczne, a u części pacjentów z ziarniniakiem obrączkowatym charakteryzują się one niestety mocno ograniczoną skutecznością. Korzyści i ryzyko związane z terapią warto przedyskutować z lekarzem przed rozpoczęciem stosowania leków.

Ziarniniak obrączkowaty a cukrzyca

Naukowcy wykryli, że istnieje związek między rozwojem ziarniniaka obrączkowatego i występowaniem niektórych chorób przewlekłych, w tym cukrzycy, nowotworów, autoimmunologicznego zapalenia tarczycy, dyslipidemii (nieprawidłowego stężenia cholesterolu we krwi). Nie wiadomo jednak, jaki mechanizm odpowiada za predyspozycje pacjentów z tymi schorzeniami do pojawiania się zmian skórnych charakterystycznych dla ziarniniaka.

Bibliografia:

1. National Institute of Health (2018) Granuloma annulare.
2. Mayo Clinic (2019) Granuloma annulare.
3. American Academy of Dermatology Association Granuloma annulare.